Page 301 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Dużo precyzyjniejsze ilustracje uzyskiwano w technice
miedziorytu , jednak wykonanie odbitki tą techniką wy-
11
magało znacznie większego nacisku prasy niż w przypad-
ku czcionek. Dlatego miedzioryty mogły być odbijane po
wydrukowaniu strony z tekstem, takie działanie znacznie
wydłużało czas druku. Doprowadziło to do stosowania od-
dzielnych wklejanych kart z ilustracjami miedziorytniczy-
mi. Ilustracje takie występują w mszałach z XVII w. (MD/
KS/03), z XVIII w. (MD/KS/04) oraz z początku XIX w.
(MD/KS/07).

Wynalezienie litografii w 1798 roku przez Alojzego Se-
nefeldera spowodowało rozkwit sztuki ilustratorstwa
12
książkowego na nowo. Technika ta umożliwiła nieskoń-
czone powielanie ilustracji bez utraty matrycy. Jako wzór
stosowano m.in. miedzioryty, jak w przypadku ilustracji
z mszału z 1878 r. (MD/KS/14) – jednobarwna odbitka
metodą litograficzną odwzorowuje układ linii miedzio-
rytu. Kolejnym etapem rozwoju ilustracji jest litografia
barwna. W oficynie F. Pusteta stosowano do mszałów ten
sam zestaw ilustracji. Drukowane były na kolorowo bądź
jednobarwnie z użyciem złotej farby. Można porównać
frontyspisy z mszałów MD/KS/14, MD/KS/16, MD/KS/19,
MD/KS/24 i MD/KS/28.

Pochodzący z 1882 roku mszał (MD/KS/19) łączy w sobie
wykorzystanie wielu technik drukarskich. Dwułamowy
tekst wydrukowany czarną i czerwoną farbą przy użyciu Mszał z 1878 r., MD/KS/14. Fragment całostronicowej litografii wyko-
metalowych wypukłych czcionek okalają litograficzne nanej z miedziorytu.
kwiatowe bordiury, odbite zmieszaną farbą czarną i czer-
woną, dającą kolor brązowy. Zróżnicowanie walorowe ra-
mek i ilustracji na poszczególnych kartach świadczy o tym,
iż kolor mieszany był na bieżąco przy odbijaniu stron. Do
tak bogatego układu typograficznego dołączona została
całostronicowa chromolitografia.

Najmłodszą księgą w zbiorach jest „Canon Missae” z 1950
roku (MD/KS/30). Do zilustrowania tekstu została uży-
ta ilustracja według obrazu Velázqueza wydrukowana
w technice sitodruku.

Na półce w biblioteczce łomżyńskiego muzeum nie ma
inkunabułów ani białych kruków, znajdziemy natomiast
wśród ksiąg liturgicznych zbiór mszałów datowanych od
XVII do połowy XX wieku. Jest to bogaty materiał pod
względem typograficznym, ilustracyjnym i technologicz-
nym.

Monika Karwowska-Gorek
Konserwator papieru, absolwentka konserwacji i restauracji
książki, grafiki i skóry zabytkowej na Wydziale Konserwacji
i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w War-
szawie. Od 2006 prowadzi pracownię specjalizującą się
w konserwacji zabytkowych rękopisów, pergaminów i staro-
druków.

11. Miedzioryt – technika druku wklęsłego, rozwinęła się w Europie
pod koniec XV wieku i rozpowszechniła w XVI i XVII wieku. Encyklo-
pedia wiedzy o książce, op. cit., s. 1527.
12. Alojzy Senefelder (1771–1834) urodzony w Pradze pisarz i litograf.
300 W1798 r. wynalazł technikę druku płaskiego z kamienia litograficz- Całostronicowa ilustracja z mszału z 1950 roku, MD/KS/30, wydruko-
nego , nazywaną również kamieniodrukiem. Jerzy Werner, Technika
KSIĄŻKI i technologia sztuk graficznych, Kraków 1972. wana w technice sitodruku na podstawie zdjęcia obrazu D. Velasqueza.