Page 35 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Spękania widoczne na rzeźbach z grupy Zwiastowania nie składająca się najprawdopodobniej z bieli ołowiowej i błękitu
wynikają z budowy drewna i są przypuszczalnie wynikiem pruskiego. Pigment ten zwany tak od koloru mundurów pru-
warunków klimatycznych, w jakich rzeźby przebywały. skich żołnierzy, jest żelazocyjankiem żelazowym otrzymawa-
nym sztucznie od początku XVIII w. Najstarsza warstwa to biel
By określić gatunek drewna, konieczne było pobranie nie- ołowiowa z dużymi błękitnymi ziarnami szkła kobaltowego,
wielkich próbek. Przygotowano z nich preparaty pozwala- znanej od średniowiecza smalty. Możliwe, że jest to pierwotne
jące obserwować mikroskopowo cechy morfologii drewna. opracowanie kolorystyczne płaszcza.
Wszystkie badane rzeźby zostały wykonane z drewna lipo-
wego, powszechnie używanego jako materiał rzeźbiarski. Badania SEM EDS na stratygrafii warstw malarskich z chu-
sty Marii Salome z Turośli ukazały występowanie typowych
Warstwy malarskie dla gotyku pigmentów takich jak azuryt – szlachetny mine-
Rekonstrukcja trójwymiarowa TC rzeźb pokazuje rozmiesz- rał w kolorze błękitnym czy otrzymywana sztucznie i sto-
czenie warstw malarskich – jasne świecenie miejsc z warstwa- sowana między XIII a XVIII w. żółcień cynowo-ołowiowa.
mi zaprawy i pigmentów odróżnia się od drewna. Widać to
wyraźnie na rzeźbie Archanioła Gabriela, gdzie obecne na Bardzo ciekawa okazała się analiza układu stratygraficz-
zdjęciu zachowane fragmenty czerwieni pokrywają się z obra- nego warstw malarskich i złoceń na rzeźbie Chrystusa
zem jasnych miejsc na TC (fot. 34). Czerwień ta w dalszych Zmartwychwstałego z Ostrołęki (fot. 31–33). Odkrywki
badaniach fizykochemicznych została określona jako minia – konserwatorskie oraz obserwacja w świetle VIS i UV nie
pigment zawierający ołów, pochodzący najprawdopodobniej dały pełnego rozpoznania nawarstwień występujących na
z oryginalnego opracowania malarskiego. Analiza obrazów rzeźbie. Dlatego konieczne było wykonanie szlifów straty-
TC pozwoliła ustalić miejsca występowania zachowanych graficznych. Pobrano próbkę z perizonium oraz karnacji
śladowo warstw malarskich, niewidocznych przed pracami i wykonano analizę SEM EDS oraz składu poszczególnych
konserwatorskimi, leżących pod warstwą zabrudzeń i zabez- warstw metodą mikrochemiczną. W karnacji występują
pieczeń. Niewielkie ilości polichromii ujawniły się na obrazach cztery warstwy chronologiczne: wierzchnia wykonana bie-
TC rzeźby Marii z grupy Zwiastowania (fot. 36). Zachowanym lą cynkową, pod nią warstwa różowa bieli cynkowej z do-
fragmentom polichromii wykonano zdjęcia makroskopowe mieszką minii, jeszcze starsze opracowanie w kolorze ja-
i przebadano je w celu ustalenia użytych pierwotnie materia- snoróżowym składające się z bieli cynkowej (datująca na
łów. Na rzeźbie Archanioła Gabriela zachowały się fragmen- po 1834 roku) oraz czerwieni chromowej (stosowanej od
ty zieleni, zabezpieczone grubą warstwą wosku (fot. 37, 38). XIX w.). Najstarsza warstwa leżąca na kremowej zaprawie
Zieleń – przypuszczalnie wtórnie użyty żywiczan miedzi – wykonana bielą ołowiową, była jaśniejsza i chłodniejsza
położona jest w cienkiej warstwie na jasnej żółcieni cynowo- w odcieniu od warstw przemalowań. W przypadku perizo-
-ołowiowej, leżącego na białej zaprawie kredowej. Na więcej nium stratygrafia ukazała pod wierzchnim opracowaniem
warstw chronologicznych natrafiono na rzeźbie Marii z grupy wykonanym szlagmetalem (stop miedzi i cynku), dwa star-
Zwiastowania. Na lewym rękawie sukni widoczna jest warstwa sze złocenia złotem płatkowym.
ugrowa – pigment żelazowy, pod którym widać wcześniejsze
opracowanie błękitne, wykonane smaltą, leżące na najstarszym
opracowaniu, również błękitnym, namalowanym azurytem
(fot. 39, 40). Azuryt jest minerałem, po rozdrobnieniu uży-
wanym do malowania, popularnym w średniowieczu, w póź-
niejszych latach zastąpionym tańszymi pigmentami. Można
przypuszczać, że w tym przypadku natrafiono na pierwotne
opracowanie kolorystyczne płaszcza Marii.

Obraz 3D w TC rzeźby Marii Salome z Turośli pokazała, że pod
wierzchnią warstwą malarską, złożoną z pigmentów o niskiej
masie atomowej i położonych w cienkiej warstwie, występują
zachowane śladowo powłoki malarskie zawierające pierwiastki
ciężkie (fot. 28–30). Badania próbek potwierdziły występowa-
nie na sukni Marii Salome z Turośli, która suknia pierwotnie
była w kolorze jasnoczerwonym, minii i bieli ołowiowej. Nato-
miast przekrój warstw malarskich z obecnie zielonego płaszcza
pokazał trzy opracowania kolorystyczne. Analiza SEM EDS
składu pierwiastkowego tych warstw pozwoliła je rozpoznać.
Wierzchnie zielone opracowanie z widocznym na stratygrafii 30. Przekrój przez warstwy malarskie próbki z chusty
fioletowym podmalowaniem zostało wykonane farbami zawie- Marii Salome z Turośli – zdjęcie mikroskopowe.
rającymi biel barytową i biel cynkową (stosowane od ok. poł. Widać wierzchnią warstwę żółcieni cynowo-ołowiowej,
a pod nią warstwę bieli ołowiowej oraz duże kryształy azurytu.
XIX w.) oraz barwniki syntetyczne (produkowane od 2. poł. Warstwa ta jest błękitna. Przypuszczalnie obie warstwy są
34 XIX w.). To opracowanie malarskie zostało wykonane na wtór- pierwotne – próbka została pobrana na granicy dwóch opracowań
badania nej zaprawie kredowej. Pod nią leży ciemnoniebieska warstwa kolorystycznych.