Page 267 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

o identycznych motywach w pólkach i obrzeżeniach, sy-
gnowany leżącymi literami FS, przywołuje próbki pasów
kontuszowych o analogicznym ornamencie, przechowywa-
ne w archiwum manufaktury Prelle w Lyonie . Analizowa-
23
ny przez Taszycką pas należy do grupy pasów francuskich
o motywach przejętych z pasów słuckich , które cieszyły się
24
wielką popularnością. Manufaktury w Lyonie tkały również
pasy z polskimi sygnaturami, np. SŁUCK . Pasy lyońskie
25
wysyłano do Polski bezpośrednio lub sprzedawano kup-
com na targach w Lipsku i Frankfurcie. Uzupełniały one
niedostatek produkcji polskiej, szczególnie w okresie Sejmu
Czteroletniego, kiedy stały się, podobnie jak ubiór polski,
bardzo popularne . Elementem, który wyróżniał pasy fran-
26
cuskie od polskich, był m. in. ornament obwódek: w pasach
francuskich często był to meander, w pasach słuckich był to
zwykle drobny ornament geometryczny .
27
Na pasach francuskich spotyka się często sygnatury w po-
staci poziomo leżących liter FS, rzadziej sygnaturę PI. Już
pod koniec lat 30. XX w. Tadeusz Kruszyński zwrócił uwa-
gę na techniczną odrębność pasów z takimi sygnaturami,
ich jaskrawsze barwy, niższą jakość nici metalowej, a także
ornament nawiązujący do repertuaru ornamentyki euro-
pejskiej. Na podstawie tych obserwacji Kruszyński wysunął
tezę o francuskim pochodzeniu tej grupy pasów . Na prób-
28
kach z archiwum lyońskiej spółki Prelle, spadkobierczyni
manufaktury Guyota, Germaina i Dechazelle’a, działającej Ornat z kościoła w Andrzejewa MD/TK/6 –
w latach 1769–1808 , sygnatura FS powtarza się siedem- prawy bok z przodu ornatu, widoczne na dole inicjały FS.
29
nastokrotnie . Sygnaturę FS odnajdujemy również na frag-
30
mentach jednego z pasów, stanowiących boki przodu or-
natu z Andrzejewa (MD/TK/6). Motywy głów pasa, pólek
i obrzeżeń są identyczne jak w pasie ze zbiorów Muzeum które wzorowały swoje pasy na pasach z manufaktury Pas-
Narodowego w Poznaniu, sygnowanego literami PI oraz chalisa Jakubowicza .
33
sylwetką baranka paschalnego . Sygnaturami tego rodza-
31
ju oznaczano pasy z manufaktury Paschalisa Jakubowicza W badaniu pasów kontuszowych niezwykle ważna jest rów-
w Lipkowie w latach 1791–1794 . Bardzo bliską analogią nież analiza techniki splotowej. Pasy polskie należą do gru-
32
do pasa łomżyńskiego jest pas z Muzeum Narodowego py tkanin określanej francuskim terminem taqueté façonné.
w Krakowie (nr inw. MNK XIX-2352), sygnowany rów- Tkaniny tego rodzaju posiadają mają dwie osnowy oraz
nież leżącymi literami FS, o takich samych motywach i tej wiele układów wątków. Wzory wprowadzane są metodą
samej – z minimalnymi różnicami – kolorystyce. W łom- lansowania (dodatkowy wątek biegnie przez całą szerokość
żyńskim i krakowskim pasie sygnatura FS znajduje się jest warsztatową tkaniny i jest wyprowadzany na prawą stronę
w narożnikach głów w gładkich kwadratowych rezerwach. tkaniny tylko w partii wzoru) oraz broszowania (dodatko-
Układ liter i umieszczenie ich w rezerwach jest odmienne wy wątek wprowadzony jest tylko w partii wzoru). Sploty
niż w pasach francuskich. Być może mamy w tym wypadku po obu stronach tkaniny, zarówno w partii wzoru, jak i tła,
do czynienia z wyrobami pewnych pracowni krakowskich, to sploty proste . Większość pasów francuskich różni się
34
od pasów polskich techniką wykonania. Zwykle stosowano
35
w nich technikę lampasu .
23. M. Taszycka, Pasy francuskie, katalog zbiorów, Muzeum Narodowe
w Krakowie, Kraków 1994, s. 69.
24. Ibidem, s. 17–19. W zbiorze Muzeum Diecezjalnego znajdują się również
25. Ibidem, s. 12. interesujące przykłady paramentów haftowanych. Wśród
26. Ibidem, s. 8. nich należ wymienić bursę z 1755 roku r. (MD/TK/5) oraz
27. Ibidem, s. 17.
28. Ibidem, s. 9. kapę z 1935 roku r. (MD/TK/19).
29. W latach 1769–1785 pod zarządem Guyota i Germaina, od 1785 do
około 1808 roku – Germaina i Dechazelle’a; zob. M. Taszycka, op. cit.,
s. 11.
30. Ibidem, s. 14. 33. Ibidem, s. 222.
266 31. A. Wasilkowska, Pasy jedwabne polskie i wschodnie. Katalog zbio- 34. Ibidem, s. 13.
rów, Poznań 1967, s. 27, kat. nr 37, il. 35.
35. Zob. M. Taszycka, op. cit., s. 14; J. Chruszczyńska, op. cit., s. 13;
TeksTylia 32. Zob. J. Chruszczyńska, op. cit., s. 276–277. M. Michałowska, op. cit., s. 218.