Page 263 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Tekstylia
w zbiorach Muzeum Diecezjalnego

w Łomży Monika Janisz
Muzeum Diecezjalne w Łomży posiada liczny zbiór szat i pa-
ramentów liturgicznych. Jego część stanowi ważny element
ekspozycji stałej Muzeum. Wśród prezentowanych obiek-
tów znajdują się przede wszystkim ornaty uszyte z XVIII-
-wiecznych tkanin jedwabnych, a także przykłady haftowa-
nych ubiorów liturgicznych z końca XIX i 1. połowy XX w.
Do rzadko spotykanych w zbiorach muzealnych obiek-
tów należy haftowane umbraculum z połowy XIX w. Dużą
wartość historyczną ma również sztandar Seminarium
i Gimnazjum im. św. Kazimierza w Sejnach, wykonany
w 1933 roku z okazji 10-lecia istnienia instytucji. Omawia-
ne obiekty pochodzą przede wszystkim z kościołów die-
cezji łomżyńskiej. Najliczniejsza jest grupa ornatów z ko-
ścioła popijarskiego w Szczuczynie i kościoła parafialnego
w Andrzejewie, pojedyncze obiekty pochodzą z kościołów
w Broku, Sokołach, Jabłoni Kościelnej, Wąsoszu, Kołakach
Kościelnych i Kuleszach Kościelnych. Charakterystycz-
ną cechą kościelnych, jak i muzealnych zbiorów tekstyl-
nych jest duża liczba paramentów sporządzonych z tkanin
XVIII-wiecznych. Z czasem, gdy tkaniny te w trakcie użyt-
kowania ulegały zniszczeniu, szaty liturgiczne odnawiano.
Najczęściej wykorzystywano dobrze zachowane partie daw-
nych tkanin lub haftów, które uzupełniano nowymi. Szyto
również nowe ornaty, w które wkomponowywano dawne
tkaniny. Ornaty te różnią się kształtem od XVIII-wiecznych
czy starszych, obszyte są zwykle współczesnymi galonami
i mają nowe podszewki. Opisywane zjawiska są widoczne
również w szatach liturgicznych ze zbiorów Muzeum Die- Ekspozycja Muzeum Diecezjalne w Łomży
cezjalnego w Łomży. Bardzo dobrym przykładem jest dal- Dalmatyka z kościoła w Sokołach MD/TK/2.
matyka z kościoła w Sokołach, której boki uszyto z tkaniny
z lat 40. XVIII w., a kolumny z nowszej, prawdopodobnie
już XIX-wiecznej tkaniny (MD/TK/2).
nie metalowe koronki, którymi obszywano paramenty .
3
Zachowane inwentarze kościelne dostarczają niekiedy do- Do kolegiaty kaliskiej swoje suknie ofiarowały m.in.
kładniejszych informacji na temat pochodzenia tkanin, Agnieszka z Obrońskich Byskiewiczowa i Konstancja By-
które stanowiły wyposażenie świątyń i z których szyto sza- skiewiczowa , łowczyni ostrzeszowska Krystyna z Doru-
4
ty liturgiczne czy antependia. Bardzo często przekazywa- chowskich Leśniewska oraz podkomorzyna kaliska Apolo-
5
no do kościołów w darze ubiory świeckie. Zwykle były to nia z Kaczkowskich Kiedrowska . Możemy przypuszczać,
suknie kobiece, ale również ubiory męskie – żupany, kon- że wzorzyste jedwabie z motywami bukiecików kwiatów,
tusze, fraki, które przerabiano na paramenty. Niezwykle koronkowych wstęg lub pasów z drugiej połowy XVIII w.,
ciekawym, szczegółowo przebadanym w ostatnim czasie z których uszyte zostały niektóre ornaty ze zbiorów mu-
przez Ewę Andrzejewską źródłem poznania pochodzenia zeum, pochodzą właśnie z ubiorów kobiecych (MD/TK/7,
tkanin kościelnych są XVIII-wieczne inwentarze kolegiaty MD/TK/8). Zachowane XVIII-wieczne suknie z tego ro-
pw. Wniebowzięcia NMP w Kaliszu . Najczęściej wymie- dzaju tkanin przechowywane są dość licznie w zbiorach
1
niane są w nich suknie kobiece, rzadziej żupany, kontusze muzealnych . Ilość tkaniny, którą zużywano do ich uszycia,
6
i pasy kontuszowe. Niekiedy ofiarowywano również całe pozwalała na skrojenie kilku ornatów, manipularza, stuły,
sztuki tkanin lub gotowe już szaty liturgiczne . Z dekora- welum, bursy, a także dalmatyk. Niekiedy z sukien kobie-
2
cji sukien kobiecych pochodziły również prawdopodob- cych, które krojono z całych brytów tkaniny (szerokość
warsztatowa tkaniny), sporządzano kapy liturgiczne. Pod-
czas szycia paramentów starano się, podobnie jak przy spo-
1. E. Andrzejewska, Szaty liturgiczne z kolegiaty pod wezwaniem rządzaniu ubiorów świeckich, wykorzystać każdy fragment
Wniebowzięcia NMP w Kaliszu na tle polskiej paramentyki XVII–XVIII cennej tkaniny. Niezwykła jest również staranność w pre-
wieku, rozprawa doktorska napisana w Instytucie Historii Sztuki Uni-
wersytetu Warszawskiego pod kier. dr hab. Anny Sieradzkiej, prof. UW,
Warszawa 2008, maszynopis w bibliotece IHS UW; zob. także E. An- 3. Ibidem, s. 35.
drzejewska, Ks. Stanisław Józef Kossowski (1726–1798). Kustosz Sanktu- 4. Ibidem.
arium św. Józefa w Kaliszu, Kalisz 2010, s. 33–38 oraz A. Bender, Szaty 5. A. Bender, Szaty liturgiczne z kolegiaty…, op. cit., s. 404.
liturgiczne to też dzieła sztuki. Wybrane przykłady z XVIII wieku w pol- 6. Zob. m.in. E. Orlińska-Mianowska, Modny świat XVIII wieku. Ka-
262 skich zbiorach, „Liturgia Sacra” 2011, nr 2, s. 404–405. talog ubiorów od początku XVIII do początku XIX wieku ze zbiorów Mu-
zeum Narodowego w Warszawie, Warszawa 2003, s. 61–66, kat. nr I/3
2. E. Andrzejewska, Ks. Stanisław Józef Kossowski…, op. cit., s. 34,
TeksTylia 37–38. – I/7, I/9.