Page 49 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Św. roch

nr inwentarzowy: MD/M/04
autor/ warsztat: malarz nieznany
datowanie: koniec XIX w.
pochodzenie: z dawnego ołtarza głównego katedry
pw. św. Michała Archanioła w Łomży
inskrypcje: (nieczytelna sygnatura w lewym dolnym rogu
kompozycji) 92 lub 32
wymiary: 190 x 150 cm
technika wykonania: olej, płótno

opis: Obraz ma formę pionowego prostokąta zamkniętego od
góry łukiem pełnym. Na pejzażowym tle przedstawiono dwóch
mężczyzn. Pierwszy z nich, ukazany po prawej stronie kompozycji,
unosi się z pozycji leżącej. Jego nogi okrywa czerwona draperia,
a nagą pierś ukośnie biegnąca biała tkanina. Prawa ręka postaci
złożona jest na piersi, lewa wspiera wyprostowany tułów. Ukazaną
profi lowo twarz cechują regularne rysy. Mężczyzna ma krótkie
blond włosy i sumiaste wąsy. Jego głowa jest zwrócona w kierunku
klęczącego przy nim towarzysza, odzianego w strój pielgrzyma:
ciemnozieloną tunikę, beżowy płaszcz z przypiętą na prawym
ramieniu muszlą i kapelusz o szerokim rondzie, zsunięty na plecy.
Uniesioną lekko głowę postaci otacza nimb, twarz okalają długie
brązowe włosy i ciemny zarost. Lewa ręka świętego spoczywa na
plecach siedzącego przed nim mężczyzny, prawa dłoń uniesiona
jest w geście błogosławieństwa. Tło wypełniają w dolnej części
niskie krzewy, w górnej niebo.
Obraz pochodzi z górnej kondygnacji dawnego ołtarza
głównego fary w Łomży. W nieznanym czasie zastąpił znajdującą
się tu wcześniej kompozycję z przedstawieniem Trójcy Świętej
z ok. 1627 r. Po demontażu manierystycznej nastawy w 1959 r.
wizerunek św. Rocha zawieszono w południowej nawie katedry
łomżyńskiej, skąd przeniesiono go do Muzeum Diecezjalnego.
Nie jest znana data namalowania obrazu ani nazwisko jego
autora. Widoczna w lewym dolnym rogu płótna sygnatura
nie jest możliwa do odczytania bez przeprowadzenia prac
konserwatorskich. Wydaje się, że kończy się ona liczbą 92 lub 32.

Malarska forma każe szukać autora obrazu w środowisku
warszawskim końca XIX w., być może pośród uczniów Wojciecha
Gersona. Dzieło mogło powstać ok. 1894 r., czyli w tym samym
czasie, co przedstawienie zwiastowania umieszczone w dolnej
kondygnacji retabulum. Fundacje nowych płócien ołtarzowych
wiązałyby się z prowadzonymi wówczas w łomżyńskiej farze
pracami konserwatorskimi. W latach 1891–94 powstała,
nieistniejąca już dzisiaj, polichromia sklepień i ściany
tęczowej, której autorem miał być Aleksander Skiwski. Malarz
wzmiankowany był w 1917 r. jako twórca portretu Henryka
Sienkiewicza dla Towarzystwa Naukowego Warszawskiego.
Wobec braku wiedzy na temat innych dzieł tego artysty trudno
jednoznacznie potwierdzić lub wykluczyć jego autorstwo obrazu
św. Rocha. W latach 1932–34, w kościele św. Michała Archanioła,
przeprowadzane były prace remontowe i restauratorskie związane
z podniesieniem świątyni do rangi katedry. Omawiany obraz
mógł być wówczas konserwowany.
Św. Roch (ok. 1350–ok. 1377) po śmierci obojga rodziców
i rozdaniu majątku ubogim opuścił rodzinne Montpellier i udał
się do Rzymu. We włoskim miasteczku Acquapendente zatrzymała
go epidemia dżumy. Troskliwie opiekował się wówczas jego
mieszkańcami, dokonując licznych uzdrowień. W Wiecznym
Mieście Roch spędził trzy lata, poświęcając się opiece nad chorymi
i ubogimi. W drodze powrotnej do domu, w trakcie pobytu
w Piacenzie sam zaraził się dżumą. Opuścił wówczas miasto
i w samotności zmagał się z chorobą. Po cudownym uzdrowieniu
wyruszył w dalszą drogę. W miasteczku Angera został uznany za
szpiega. Poddany torturom zmarł w więzieniu. Łomżyński obraz
48 przedstawia św. Rocha jako pielgrzyma, dokonującego cudu
uzdrowienia zadżumionego.
ołtarz z łomży literatura: dzieło niepublikowane