Page 44 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Rzeźby figuralne ołtarza przy zastosowaniu jednolitego
sposobu opracowania draperii i typów twarzy prezentują
dwa rozwiązania kompozycyjne. Od sztywno ustawionych,
bardzo statycznych figur biskupów i św. Wawrzyńca, któ-
rych ruch ograniczył się do uniesienia rąk, odróżniają się fi-
gury Michała Archanioła z lekko ugiętymi nogami, św. Jana
Chrzciciela ustawionego w kontrapoście i specjalnie upo-
zowanych – leżących aniołów. Sposób ukształtowania szat,
które układają się gęstymi, drobnymi, równoległymi fał-
dami, podkreśla kompozycję rzeźb. W rzeźbach biskupów
i św. Wawrzyńca niczym niezmącone, opadające ku doło-
wi fałdy załamują się tylko nad stopami figur, czym jesz-
cze bardziej podkreślono ich statykę. W rzeźbach Michała
Archanioła i Jana Chrzciciela dodatkowo załamują się na
nogach i zaznaczają brzuch.

Najciekawsza pod względem kompozycji figura św. Jana
Chrzciciela silniejsze wysunięcie jednej nogi i charakte-
rystyczny gest wskazywania palcem zawdzięcza wykorzy-
stanemu wzorowi. Był nim zapewne długo i przez wielu
artystów wykorzystywany drzeworyt Albrechta Dürera
z około 1504 roku ukazujący świętych Jana i Onufrego .
43
O znajomości tej pracy Dürera w Polsce może świadczyć
epitafium kanonika krakowskiego Jana Sakrana (zm. 1527)
zawieszone pierwotnie w kaplicy św. Trójcy w katedrze na
Wawelu, obecnie przechowywane w klasztorze misjonarzy
w Krakowie , a także figura tego samego świętego w ołtarzu
44
45
głównym w kościele parafialnym w Beszowej (przed 1675) .
Brak przekazów archiwalnych nie pozwala na wskazanie
warsztatu, w którym powstała łomżyńska nastawa. Nie
można go także określić na podstawie analizy formalnej.
Związki z ołtarzem warszawskim wskazują na środowisko
warszawskie, jednak ołtarz na pewno nie był wykonywany
w tym samym warsztacie, co dawna nastawa z katedry św.
Jana, a brak innych dzieł z tego czasu nie pozwala na dalsze Zwiastowanie, ok. 1627, Pałac Biskupi w Łomży, pierwotnie w ołtarzu
porównania. Nie wydaje się, by nastawę wykonał warsztat głównym fary w Łomży, fot. Instytut Sztuki PAN, nr neg. XXX
miejscowy, chociaż Łomża w XVI wieku była ośrodkiem,
w którym działała dość liczna grupa rzemieślników . Je-
46
śli jednak byli wśród nich stolarze i snycerze, to nie zna-
my ich prac. Porównanie ołtarza głównego z innymi oł- figuralnych jest zupełnie odmienny. Także inne dzieła z cza-
tarzami katedry, które powstały na przełomie XVI i XVII su, w którym powstał ołtarz główny katedry, nie wykazują
wieku, pozwala na stwierdzenie, że nie zostały wykonane charakterystycznego dla jego rzeźb figuralnych typu twarzy
w tym samym warsztacie. O ile bowiem niektóre z nich o ostro zarysowanych nosach, migdałowych oczach ujętych
(ołtarze św. Józefa Opieki , Serca Jezusa i niezachowane w grube powieki, mocno zaznaczonych policzkach i dużych
47
48
– św. Joachima i św. Jana Kantego ) łączy z głównym ni- uszach.
50
49
derlandzka ornamentyka, o tyle sposób opracowania rzeźb
Dawny ołtarz główny katedry w Łomży to obok ołtarza
43. Zob. http://www.metmuseum.org/art/collection/search/388150 z katedry św. Jana w Warszawie jedna z najciekawszych na-
(12.06.2017). staw, jakie zrealizowano na Mazowszu w pierwszym trzy-
44. M. Walicki, Epitafium Jana Sakrana, „Biuletyn Historii Sztuki” dziestoleciu XVII wieku.
1954, nr 1, s. 40–42.
45. M. Wardzyński, Rzeźba nowożytna…, op. cit., s. 249.
46. A. Chętnik, Z przeszłości zabytków Łomży, Nowogród – Łomża
1937, s. 12.
47. KZSP, Sn, t. 9, z. 1, op. cit., s. 23, il. 48.
48. Ibidem, s. 23, il. 49.
49. Negatyw nr 9267, Zbiory Fotografii IS PAN; K. Stronczyński, dr Renata Sulewska
op. cit., s. 397. Asystent w Zakładzie Historii Sztuki i Kultury Dawnej.
50. Negatyw nr 21901, fot. A. Bochnak, Zbiory Fotografii IS PAN; Zajmuje się badaniem nowożytnej sztuki polskiej, zwłasz- 43
K. Stronczyński, op. cit., s. 397. cza rzeźby renesansowej i sztuki manierystycznej. ołtarz z łomży