Page 111 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Eksponowane miejsce mają w łomżyńskim zbiorze nowożyt-
nej rzeźby jednak święci lokalni, patroni Królestwa Polskie-
go i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Oczywiście jest wśród
nich św. Wojciech (zm. 997), ukazywany zazwyczaj w sza-
tach pontyfikalnych, z atrybutami w rękach: krzyżem me-
tropolity oraz narzędziami męczeństwa – wiosłem i włócz-
nią. Mimo braku tych ostatnich atrybutów można uznać,
iż św. Wojciecha reprezentują trzy barokowe figury: XVII-
-wieczna z katedry w Łomży i dwie XVIII-wieczne – z Bia-
łaszewa oraz z daru prałata Nagórskiego. Drugim z najważ-
niejszych patronów Królestwa Polskiego był św. Stanisław
ze Szczepanowa (zm. 1089), również ukazywany w szatach
biskupich, najczęściej także z postacią wskrzeszanego ryce-
rza Piotra u swych stóp. Mimo braku tego motywu uznać
można, że Stanisława przedstawia figura o cechach sztuki
ludowej pozyskana z obszaru Łomży. Na utożsamienie ze
św. Stanisławem wskazuje pozbawiona zarostu twarz, od-
mienna od brodatego oblicza św. Wojciecha lub św. Mikoła-
ja, którzy ewentualnie mogliby tu być brani pod uwagę. Do
późniejszych i mniej popularnych polskich świętych zalicza
się św. Kazimierz Jagiellończyk (zm. 1484), jeden z synów
króla Kazimierza Jagiellończyka (zm. 1492), przewidywany
przez ojca na następcę, zmarły jednak przedwcześnie na Li-
twie in odore sanctitatis. Kanonizowany ostatecznie w 1604
r., pochowany w katedrze wileńskiej, stał się przede wszyst-
kim patronem Wielkiego Księstwa Litewskiego. W sztuce
wyobrażany był najczęściej jako pozbawiony zarostu mło-
dzieniec, odziany w szaty książęce z obowiązkową mitrą
na głowie oraz różnymi atrybutami w rękach – najczęściej
lilią i krucyfiksem. W zbiorze łomżyńskiej rzeźby św. Ka-
zimierz reprezentowany jest przez dwie XVIII-wieczne fi-
gury – z daru prałata Nagórskiego i z Białaszewa. Choć lu-
dzie i czas pozbawili je atrybutów trzymanych w rękach, to
jednak młodzieńczy wygląd i książęcy strój jednoznacznie
wskazują na świętego z domu Jagiellonów. Jeśli przyjąć, że
obie figury pochodzą z okolic Łomży, to fakt ten nie dziwi
wobec bliskości litewskich terytoriów, skąd silnie promie-
niował kult świętego Jagiellona.

Do świętych lokalnych zaliczyć można także domniemane
przedstawienie świętego polskiego dominikanina – Jacka
Odrowąża (zm. 1257) w rzeźbie nieznanego pochodzenia.
Święty Jacek, brat krakowskiego biskupa Iwa Odrową-
ża, który zresztą sprowadził do Małopolski dominikanów,
uważany jest za jednego z najważniejszych przedstawicieli
tego młodego zakonu w Europie Środkowo-Wschodniej.
Wyobrażany był w ikonografii w habicie dominikańskim,
a jego atrybutami są trzymane w ramionach monstrancja
i figurka Marii z Dzieciątkiem. Nie ma wprawdzie tych
atrybutów w uszkodzonej figurze w Łomży, ale brak innych

Mnich w habicie dominikańskim (św. Jacek Odrowąż?),
MD/RZ/11, XVII w., pochodzenie nieznane.