Page 112 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

atrybutów wskazujących na jednego z powszechnych świę-
tych dominikańskich (np. Tomasza z Akwinu), popularność
Odrowąża w nowożytnym kulcie i sztuce Rzeczpospolitej
oraz jeden z aspektów jego biografii – próba nawracania
pogańskich Prusów (sąsiadujących wszak z Mazowszem) –
sugerują odczytanie tej postaci jako przedstawienia św. Jac-
ka. Mogła ona zdobić wnętrze jednego z dominikańskich
kościołów Mazowsza, chociażby wspomnianych wyżej Sejn.

Na ziemiach dawnej rzeczpospolitej od drugiej ćwierci
XVIII w. aż po XIX–XX w. intensywnie czczony był także
praski kanonik z późnego średniowiecza Jan Nepomucen
(zm. 1393). Według legendy jako spowiednik królowej od-
mówił on żądaniu króla Czech Wacława IV złamania tajem-
nicy spowiedzi, za co poniósł męczeńską śmierć utopiony
z mostu Karola w nurtach Wełtawy. Jego lokalny, czeski
kult rozwijał się wprawdzie już od późnego średniowiecza,
ale wielką popularność zyskał po wyniesieniu na ołtarze
w 1729 r. Szczególnym kultem cieszył się w krajach habs-
burskich, ale szybko przejęły go też ościenne kraje katolic-
kie – w tym I Rzeczpospolita. Świętego Jana Nepomucena
najczęściej ukazywano w szatach kapłańskich a do jego
atrybutów należał adorowany w rękach krucyfiks. W łom-
żyńskim zbiorze tego męczennika reprezentują trzy figury:
barokowa, nieznanego pochodzenia oraz dwie o cechach
ludowych – z Jasienicy i z Wizny. Mimo braku trzymanych
pierwotnie w rękach atrybutów strój świętego nie pozosta-
wia wątpliwości co do ikonograficznej identyfikacji.

Do tematów rzadkich należy zaliczyć przedstawienie jednej
z przyrodnich sióstr Marii, Myrrofor znanych z ewangelicz-
nej narracji o wizycie Trzech Niewiast u Grobu Chrystu-
sa, reprezentowane przez figurę z Turośli. Święta niewiasta
trzyma charakterystyczny atrybut – naczynie na wonności.
Innym z identyfikujących atrybutów postaci jest także pod-
wika, co sugeruje, że przedstawia ona nie św. Marię Mag-
dalenę – według jej żywotów do śmierci niezamężną, lecz
jedną z dwóch przyrodnich, apokryficznych sióstr Matki
Boskiej: Marię Salome, córkę św. Anny i Salomasa, żonę
Zebedeusza i matkę św. Jana Ewangelisty i św. Jakuba Star-
szego lub Marię Kleofasową, córkę św. Anny i Kleofasa,
żonę Alfeusza i matkę św. Jakuba młodszego, św. Barnaby,
św. Szymona Zeloty i św. Judy Tadeusza. Temat Trzech Marii
u Grobu wywodzi się z Ewangelii synoptycznych. Ich przed-
stawienia, najczęściej jednak w obrębie sceny Zmartwych-
wstania Chrystusa (Trzy Marie u Grobu), wyobrażano od
późnego antyku chrześcijańskiego po późne średniowiecze.
Napis na cokole figury z Turośli identyfikuje ją jako Marię
Salome, ale nie można wykluczyć możliwości, iż wyobrażo-
no tu Marię Kleofasową.

Nieokreślony święty (św. Piotr lub św. Jan Chrzciciel?),
MD/RZ/17, XVIII w., pochodzenie nieznane.