Page 148 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Sfera w rączce Dzieciątka oraz wykonywany przezeń gest późnośredniowieczne przedstawienia św. Jerzego o takim obliczu.
błogosławieństwa wskazują na temat ikonografii Chrystusa Na św. Michała zdają się jednak jednoznacznie wskazywać ślady
zwany Salvator Mundi i zapowiadają jego wiekuiste panowanie. po mocowaniu skrzydeł na odwrocie rzeźby.
W prawej dłoni Marii znajdowało się zapewne berło królewskie, Śmiałe rzuty dynamicznie i przestrzennie potraktowanych
a na jej głowie korona: regalia mówiące o królewskości. Ostro draperii szat świętego wojownika wskazują na związki
łamane fałdy szat Marii wskazują na późny gotyk jako czas z późnogotycką rzeźbą południowej części obszaru
powstania figury. W ukształtowaniu płaszcza, odsłaniającego niemieckojęzycznego. Eksponentami tego nurtu w Królestwie
szatę spodnią, dostrzec można chęć uprzestrzennienia figury – Polskim na przełomie XV i XVI w. był na południu Wit Stwosz
dalekie i prowincjonalne echo poszukiwań późnogotyckiej rzeźby i jego warsztat, na północy zaś Hans Brandt oraz gdańskie
południowej części obszaru niemieckojęzycznego (zob. MD/ warsztaty Mistrza Michała z Augsburga i Mistrza Pawła. Pewne
RZ/1). Parafia w Jasienicy, obejmująca też miejscowość Złotoria, ogólne analogie w sposobie traktowania szat można dostrzec
erygowana została pw. św. Rocha w 1502 r. w ramach diecezji w małopolskiej rzeźbie nurtu postwoszowskiego [Walanus
płockiej. Po pożarze pierwszej (?) drewnianej świątyni w 1716 r. 2006, il. 10, 11, 35, 116, 117]. Może to sugerować małopolskie
wystawiono nową, również drewnianą. W 1804 r. dokonano pochodzenie twórcy figury z Radziłowa. Rzeźba mogła należeć do
podziału dawnej parafii – kościół w Jasienicy stał się filialnym pierwotnego wyposażenia radziłowskiego kościoła [zob. nr kat 33
dla świątyni w Złotorii. Ta spłonęła w 1816 r. i wtedy scalono i 33A] i wypełniać wnętrze otwartej nastawy ołtarzowej (korpus
obie parafie, ustanawiając jej siedzibę w Jasienicy. Obecny, lub awers jednego ze skrzydeł) lub też zdobić jej zwieńczenie.
murowany kościół jasienicki wystawiono w latach 1873–1880, W korpusie tej nastawy mogła znajdować się dochowana na
konsekrowano w 1883 r. Można więc przyjąć, iż figura pochodzi radziłowskiej plebanii płaskorzeźbiona grupa Zaśnięcia Marii
z pierwotnego wyposażenia jasienickiej świątyni i stanowiła [Szymański, 1951, il. 49; KZSP, 1982, il. 136]. Oba dzieła, jak się
najpewniej wypełnienie korpusu nastawy ołtarzowej (np. typu wydaje (podobne opracowanie włosów postaci), wyszły z tego
Sacra Conversazione z trzema figurami – Maria z patronem samego warsztatu. Stanisław Szymański wskazał na pewne
świątyni i inną postacią świętą). Powstała na początku XVI w. podobieństwa do grupy Zwiastowania z Kleczkowa (zob. MD/
(ok. 1502 r.?), zapewne w jakimś prowincjonalnym warsztacie. RZ/4-5) oraz zaginionego reliefu z przedstawieniem Zesłania
Na Mazowszu zachowało się sporo rzeźb późnogotyckich – Ducha Świętego z Iłży [Szymański, 1951, il. 50].
w tym dużą część stanowią wyobrażenia Marii z Dzieciątkiem, literatura: Szymański, 1951, s. 62-64, il. 46; KZSP 1982, s. 55,
zwłaszcza z pierwszych dekad XVI w. W obecnym stanie badań il. 135.
jednak nie da się wśród nich określić jakichś wyrazistych grup
warsztatowych ani też wskazać miejsca działalności ich twórców
(Warszawa? Płock?).
literatura: KZSP, 1974, s. 11, il. 41.

Św. Archanioł Michał lub św. Jerzy

nr inwentarzowy: MD/RZ/41
autor /warsztat: nieokreślony (Polska, Małopolska?)
datowanie: koniec XV w. (po 1482 r.)
pochodzenie: kościół parafialny pw. św. Barbary w Radziłowie
(daw. woj. łomżyńskie; woj. podlaskie,
pow. grajewski), obecnie znajdującego się
w Kramarzewie
wymiary: wys. 74 cm.
technika wykonania: drewno rzeźbione z reliktami polichromii

opis: Postać ujęta jest niemal frontalnie, stoi na niewysokim,
okrągłym cokole. Prawą rękę (brak dłoni z częścią przedramienia)
unosi wysoko, lewą (podobny ubytek) wysuwa ku przodowi. Głowę,
okoloną długimi, falującymi włosami opadającymi na ramiona,
opuszcza. Twarz o kształcie zaostrzonego dołem owalu cechują
wypukłe gałki oczne, długi i prosty nos, spiczasty podbródek.
Święty ubrany jest w zbroję (płytową?) – kirys zakończony jest
fartuchem sięgającym połowy uda, oraz narzucony na ramiona,
przodem otwarty i sięgający cokołu płaszcz. Jego poły, jedna
przełożona przez prawe ramię, druga zebrana przy lewym,
tworzą ostre i mięsiste fałdy. Na twarzy świętego zachowały
się pozostałości koloru cielistego oraz karminu (usta), a także
czerwieni na płaszczu.
Figura przedstawia niewątpliwie jednego ze świętych
wojowników czczonych w chrześcijaństwie łacińskim: w prawicy
trzymał on zapewne lancę lub nagi miecz. W grę wchodzą tu
św. Jerzy i św. Michał Archanioł. Pierwszego z nich najczęściej
wyobrażano konno, gdy walczy ze smokiem tratowanym przez
swego rumaka. Znane są jednak także późnośredniowieczne
rzeźbione wyobrażenia piesze Jerzego walczącego ze smokiem,
np. drewniana figurka z ok. 1400 r. (Gdańsk, Muzeum
Narodowe), dzieło warsztatu austriacko-bawarskiego [Jakubek-
Raczkowska 2007, nr kat. 33]. Za identyfikacją ze św. Jerzym
opowiedział się Stanisław Szymański. Zawsze natomiast pieszo
ukazywano św. Michała walczącego z demonem (lub demonami),
np. drewniana figura z ok. 1520 r., dzieło gdańskiego warsztatu
Mistrza Michała z Augsburga, pochodzące z kościoła św. Jana
w Gdańsku (Gdańsk, Muzeum Narodowe) [ibidem, nr kat. 63].
Młodzieńcza i pozbawiona zarostu twarz postaci z Radziłowa
sugeruje to drugie rozwiązanie, aczkolwiek znane są też 147
RZEŹBA