Page 145 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Relief w łomżyńskim muzeum jest rzeźbiarską „reprodukcją” s. 75, il. 130], w kościele parafialnym pw. św. Anny w Radziłowie
otwartej Matki Boskiej Sejneńskiej, datowanej na lata ok. 1400– [ibidem, s. 54, il. 142], w kaplicy cmentarnej w Kobylinie
1430 [Ciecholewski, 1977, s. 135–136, 143, 144; Ciecholewski, Borzymach [KZSP, 1986, s. 46, il. 200], w kościele parafialnym
1980, s. 257, 266–267], z pewnymi zmianami dotyczącymi pw. św. Barbary w Porębie [KZSP, 1974, s. 17, il. 44] czy w kościele
nie tylko stylu i proporcji. Nie tylko nie ukazano istotnych parafialnym pw. Nawiedzenia NMP w Starym Lubotyniu
zewnętrznych motywów, przede wszystkim Dzieciątka, lecz także [ibidem, s. 12, il. 45]. Kościół i klasztor reformatów w Zarębach
opuszczono wizerunki adorantów, zmieniono kształt cokołu pod Kościelnych wzniesiono w latach ok. 1765–1774 (konsekracja
Trójcą Świętą, na który przeniesiono motyw z zewnętrznego w 1792 r.), zatem rzeźba Ukrzyżowanego nie mogła należeć do
oglądu figury – sierp księżyca z maską lunarną, obracając go przy jego pierwotnego, późnobarokowego wszak wyposażenia. Jednak
tym o 180°. Niewykluczone, iż dokonano tych kompozycyjno- po kasacie reformatów kościół ten stał się od lat 1864–1866
ikonograficznych modyfikacji nie w bezpośrednim odwołaniu parafialnym, przejmując tę funkcję od drewnianego kościoła pw.
do oryginału, który może już od ok. 1720 r. prezentowany był św. Stanisława Biskupa w Zarębach. Parafię przy nim erygowano
w formie zamkniętej. Pośrednikiem mógł być przekaz graficzny. w 1449 r. Pierwsza drewniana świątynia spłonęła w 1462 r.,
Jedyny znany ks. Wacławowi z Sulgostowa miał mieć formę zastąpiona kolejną, może ok. 1512 r. Po przeniesieniu parafii do
miedziorytniczej ilustracji o formacie 9 x 6 cm, załączonej do świątyni poreformackiej stała się ona jej filią. Wprawdzie budowla
dzieła Jana Drewsa Methodus Peregrinationis menstruae Marianae spłonęła w 1881 r., jednak krucyfiks mógł zostać przeniesiony
ad imagines Deiparae Virg…, wydanego w 1684 r. w Wilnie. Warto do poreformackiego przed tą datą. Nadto obecna murowana,
przytoczyć tu opis tej ryciny: „M. B. w koronie, głowa w światłości, neogotycka budowla z lat 1892–1900 ma w swym wyposażeniu
otoczonej promieniami; na piersiach Duch Św. w postaci gołąbka, elementy starsze, z XVI–XVIII w., najpewniej pochodzące
w promieniach. Z pod korony rozchodzi się płaszcz czyli purpura, z drewnianej poprzedniczki.
którą rękami M.B. podtrzymuje, odsłaniając Boga Ojca, który literatura: KZSP, 1986, s. 102, il. 202.
w postaci siedzącej obydwoma rękami krzyż, na którym Chrystus
rozpięty; w dole półksiężyc, w górze firanki i dwie po bokach
lampy. Podpis: Colitur Senae in Lithuania apud PP. Praedicatores
in Districtu Grodnensi” [Wacław z Sulgostowa, 1902, s. 592-593].
Mimo kilku drobnych różnic opis ten zgadza się z kompozycją
omawianego tu reliefu. Styl płaskorzeźby, mimo pewnych
cech ludowości, pozwala widzieć w nim dzieło końca XVII lub
początku XVIII w. Datą post quem powstania reliefu mógłby być
rok 1684, zaś ante quem – czas około roku 1720.
literatura: dzieło niepublikowane.

Chrystus Ukrzyżowany

nr inwentarzowy: MD/RZ/35
autor /warsztat: nieokreślony (Polska, Mazowsze?)
datowanie: pierwsza połowa XVI w. (ok. 1512 r.?)
pochodzenie: kościół parafialny (poreformacki) pw.
Najświętszego Imienia Jezus w Zarębach
Kościelnych
wymiary: wys. 65, szer. 13 cm
technika wykonania: drewno rzeźbione, polichromowane
opis: Ciało Jezusa (opracowane także na odwrocie),
o atletycznym torsie i bardzo smukłych nogach, jest mocno
wyprężone. Stopy przebito jednym dużym gwoździem, a ramiona
(niezachowane od barków) miały układ ukośny. Biodra okrywa
pofałdowana przepaska, przewiązana na miejscu narządów
płciowych, z dużym, opadającym niemal do kolan końcem.
Dużą, pochyloną w lewą stronę głowę wieńczy korona cierniowa
z ciasno splecionych gałęzi. Szeroką i zaostrzoną ku dołowi twarz,
okoloną długimi włosami i zarostem, cechuje krótki, zadarty
nos. Zachowane partie polichromii wykazują kolory: karnacja
– jasnocielisty z karminem kropli krwi, włosy i zarost – czarny,
przepaska – czerwony (?).
W Katalogu zabytków sztuki w Polsce krucyfiks został określony
jako „ludowy, o reminiscencjach gotyckich”. Rzeczywiście, należy
on do późnogotyckiego typu krucyfiksów wyprężonych, które na
ziemiach historycznej Polsce może wywodzą się od krucyfiksów
autorstwa Wita Stwosza (krakowskich i norymberskich) i zdają
się liczebnie dominować w pierwszej połowie XVI w. nad typem
Ukrzyżowanego, ukazanego z ugiętymi nogami [Walanus, 2006,
il. 1, 5, 21, 28, 38-42, 47, 48, 89, 108, 129-132, 137, 138, 144, 154,
156, 158, 164, 168, 169, 172], także na Mazowszu [Dobrzeniecki,
1964, il. 32, 34, 38-44]. Inny, spokojny typ perizonium, odmienny
od Stwoszowskich i postwoszowskich krucyfiksów z raczej
dynamiczną i dramatyczną interpretacją tego motywu [Walanus,
2006, il. 1, 5, 6, 21, 28, 38, 42, 46, 89, 129, 131, 132, 134, 138.
140, 143-145, 147-150, 154, 156, 158, 164] oraz niewysoki
poziom wykonawstwa sugerują lokalny, mazowiecki warsztat. Na
Mazowszu Wschodnim zachowało się do dziś stosunkowo dużo
krucyfiksów o cechach późnogotyckich, pozwalających datować
144 się na pierwszą połowę XVI w., np. uszkodzony, w kościele
parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela w Wiźnie [KZSP, 1982,
RZEŹBA