Page 163 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Również i tu krój mocno zatartych liter puncy imiennych
przypomina liczne cechy złotników czynnych w Królestwie
Polskim od początku XIX do 1914 r. Resztki te bliskie są
znakowi imiennemu warszawskiej firmy Malcza . Założo-
10
na w 1828 r. przez Karola Filipa Malcza (1797–1867), była
jedną z ważniejszych, większych i wybitniejszych pracowni
złotniczych czynnych w Warszawie, a działała do 1867 r.
11
Jednak niezwykła prostota naszego naczynia przeczyłaby
jego powstaniu w tej renomowanej bądź co bądź pracowni.

W epoce klasycyzmu powstały także monstrancje, któ-
re w swym typie kontynuują jeszcze tradycje barokowej
monstrancji promienistej. Monstrancja z Szumowa (MD/
ZL/M/94) wedle inskrypcji fundacyjnej na stopie powstała
w 1804 r. Na jej klasycystyczny charakter składają się: ope-
rowanie gładkimi płaszczyznami, kształt nodusu w formie
wydłużonego wazonu, ornament w formie liści dębu oraz
owalny zarys puszki i całej glorii, dla którego można wska-
zać liczne analogie, np. w monstrancjach na Mazowszu.
Motyw wieńca z liści laurowych wokół puszki reservaculum
naszej monstrancji wywodzi się ze sztuki antyku. Widnie-
jąca na stopie punca Poznania wskazuje na to miasto jako
miejsce powstania. Z kolei punca imienna M.PETZOLD
wskazuje na Michała Petzolda, złotnika czynnego w Po-
znaniu w latach 1795–1816, jako twórcę dzieła. Również
skromna w wyrazie jest monstrancja z Płoniaw Bramury
(MD/ZL/M/91). Ma jednak elementy wyróżniające w po-
staci trybowanych plakiet z dwiema osobami Trójcy Świętej
– Syna i Ojca, umieszczonych z boków reservaculum.

Klasycystyczne relikwiarze naśladują swą formą w uprosz-
czeniu barokowe monstrancje typu promienistego, ale zdo-
biąca je ornamentyka ma już cechy wybitnie klasycystyczne.
Relikwiarz z Kolna (MD/ZL/R/43) jest, jak wiemy dzięki in-
skrypcji fundacyjnej na stopie, dokładnie datowany na rok
1784. Relikwiarz niewątpliwie przeznaczony był dla Kolna,
do którego parafii należało Wądołowo. Precyzyjnie datowa-
ny inskrypcją fundacyjną na stopie jest także relikwiarz ze
Śniadowa (MD/ZL/R/42). Powstał w 1818 r., a jego funda-
torem był ksiądz Jan Nepomucen Dąbkowski, dziekan łom-
żyński i proboszcz kościoła w Śniadowie.

Bardzo liczny i efektowny jest zespół naczyń powstałych
w epoce historyzmu. Do niedawna tego rodzaju wyrobów
nie ceniono i nie uwzględniano w inwentarzach topogra-
ficznych oraz w opracowaniach . Stąd niemal brak opubli-
12
kowanych dzieł, z którymi można porównać nasze. A nie-
które z nich to prawdziwe majstersztyki złotniczego kunsztu
i wyobraźni swoich twórców.

10. Michał Gradowski, Znaki złotnicze na wyrobach warszawskich
z XIX wieku, „Biuletyn Historii Sztuki”, 31: 1969, nr 2, s. 181-188
11. Halina Lileyko, Srebra…, op. cit., s. 63-64; Eugeniusz Szulc, Mate-
riały do historii warszawskiego złotnictwa, brązownictwa i konwisar-
stwa zaczerpnięte z aktów stanu cywilnego oraz spisów ludnościowych
obu warszawskich parafii ewangelickich z lat 1790-1860, „Biuletyn Hi-
storii Sztuki”, 43: 1981, nr 1, s. 44–45; Jan Samek, Polskie złotnictwo,
162 Wrocław 1988, s. 221–222 Monstrancja, MD/ZL/M/91, warsztat nieokreślony (Polska,
Mazowsze), przełom XVIII i XIX w., barokowo-klasycystyczny,
12. Jan Samek, Sztuka zdobnicza 2. połowy XIX w. w Polsce – Tabula Rasa
ZŁOTNICTWO Historiae Artium, „Biuletyn Historii Sztuki”, 40: 1978, nr 3, s. 357-360 z kościoła pw. Przemienienia Pańskiego w Płoniawach Bramurze.