Page 117 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Dotarł też do Królestwa Polskiego, co potwierdza znakomita Parafię w Andrzejowie pw. św. Bartłomieja i Wojciecha
figura Marii z Dzieciątkiem w kościele parafialnym pw. św. Trójcy erygowano ok. 1430 r. w obrębie diecezji płockiej. Obecny,
w Iwanowicach, uważana za dzieło z lat ok. 1480–1500 mistrza murowany kościół w Andrzejewie (o patrocinium uzupełnionym
górnoreńskiego [Wokół Wita Stwosza, 2005, nr kat. III/14]. Może o Wniebowzięcie NMP) wznoszono etapami: 1526–1534 –
znany był także na Mazowszu, czego przykładem są drewniane prezbiterium z zakrystią i fundamenty korpusu nawowego,
rzeźby o nieustalonym pochodzeniu: Madonna z Dzieciątkiem połowa XVI w.–ok. 1600 r. – korpus nawowy z wieżą. Konsekracja
z lat ok. 1470–1480 (Warszawa, Muzeum Archidiecezji miała miejsce w 1605 r. Figura Zmartwychwstałego z Andrzejewa
Warszawskiej) uważana za dobrej klasy dzieło szwabskie wpisuje się w czas wznoszenia i zapewne ponownego wyposażania
naśladowcy Hansa Multschera (zm. 1467) [Varsavia sacra, 1996, andrzejewskiej świątyni.
nr 36, s. 258; Grzybkowski, 1997, s. 250, il. 7–8]; nawiązująca literatura: KZSP, 1974, s. 4, il. 42.
do niej, a powstała już na Mazowszu ok. 1500 r. i znajdująca
się w kościele Matki Boskiej Loretańskiej na warszawskiej
Pradze (obie rzeźby pochodzą z bliżej nieokreślonych kościołów
Mazowsza) [ibidem, s. 250, il. 9–10], oraz figura Matki Boskiej
z Dzieciątkiem (Warszawa, kościół pw. św. Marcina) uznana za
dzieło polskie z pocz. XVI w. [Varsavia sacra, 1996, nr 37, s. 258].
Liczne inne przykłady można wskazać z drugiej połowy XV w.
i pierwszek tercji XVI w. na Śląsku [Guldan-Klamecka, Ziomecka,
2003, nr kat. 43, 61, 87, 103, 124, 131, 156, 162, 163, 165].
Rzeźba Marii Apokaliptycznej z Roman, wobec dość
charakterystycznego sposobu ukształtowania szat oraz typu twarzy
Madonny, nie znajduje – w kontekście obecnego stanu badań nad
dość obficie zachowaną gotycką plastyką Mazowsza – analogii.
Uznać ją można więc za import z któregoś z wiodących i ościennych
dla Mazowsza centrów artystycznych, np. z Małopolski. Można
dostrzec pewne podobieństwo (charakterystyczny typ szerokiego
oblicza) do Madonny z Dzieciątkiem stojącej na sierpie księżyca,
datowanej na początek XVI w. i niegdyś znajdującej się w kaplicy
w Ogrodzieńcu (woj. śląskie, pow. zawierciański) [KZSP, 1953,
s. 395, il. 652]. Inna możliwość to import z Pomorza Gdańskiego.
literatura: KZSP, 1982, s. XVI, 56, il. 143; Jemielity, 1990, s. 13.

Chrystus Zmartwychwstały

nr inwentarzowy: MD/RZ/02
autor /warsztat: nieokreślony (Polska)
datowanie: przełom XVI i XVII w.
pochodzenie: kościół parafialny pw. św. Bartłomieja i Wojciecha
w Andrzejewie (daw. woj. łomżyńskie;
woj. mazowieckie, pow. ostrowski)
wymiary: wys. 88,5 cm
technika wykonania: drewno rzeźbione, polichromowane, złocone
opis: Chrystus ujęty jest niemal frontalnie, nieznacznie
zwrócony w lewą stronę. Stoi na niskim cokole, ujęty
w niedużym kontrapoście. Uniesioną prawą ręką wykonuje
gest błogosławieństwa, w lewej trzyma drzewce chorągwi
rezurekcyjnej (labarum). Jego ciało okrywa jedynie płaszcz spięty
taśmą pod szyją, odsłaniający nagi tors oraz kończyny. Pociągłą
twarz Chrystusa okala zarost oraz swobodnie opadające na plecy
długie włosy. Karnacja Zbawiciela ma kolor cielisty, usta i rany –
karminowy, włosy i zarost – czarny, oczy – błękitny, płaszcz – złoty
z czerwoną podszewką, drzewce – złoty z czerwonym proporcem,
grunt – brunatny.
Chrystus Zmartwychwstały trzymający labarum należy do
najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych przedstawień
ikonografii chrześcijańskiej (zob. MD/RZ/13). Statyczne
ujęcie Chrystusa Zmartwychwstałego z Andrzejewa wykazuje
podobieństwo do prowincjonalnych późnogotyckich rzeźb o tym
temacie (np. w kościele parafialnym pw. św. Jana Chrzciciela
w Piskach i kościele pobernardyńskim pw. św. Antoniego
Padewskiego w Ostrołęce), a równocześnie w modelunku ciała
oraz draperii brak jest stylizacji późnośredniowiecznej. Pozwala
to datować figurę z Andrzejewa ogólnie na okres XVI–XVII w.,
może na przełom tych stuleci, na co wskazuje zestawienie
z analogicznymi figurami zachowanymi w kościele parafialnym
pw. św. Floriana w Chamsku (pow. żuromiński), datowaną na
XVI w. lub pierwszą połowę XVII w., w kościele parafialnym
pw. Jana Chrzciciela w Rębowie (pow. płocki), datowaną na
pierwszą połowę XVII w. [KZSP, 1992, s. XVI, 169, il. 78],
czy w kościele parafialnym pw. św. Trójcy w Chynowie (pow.
grójecki), datowaną na XVII w. [KZSP, 1971, s. 11, il. 168]. Rzeźba
116 z Andrzejewa służyła niewątpliwie do dekoracji wielkanocnego
Grobu Pańskiego.
RZEŹBA