Page 204 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Krzyż ołtarzowy Relikwiarz kartuszowy (pacyfikał)

nr inwentarzowy: MD/ZL/KR/44B św. Aureliusza męczennika
autor/ warsztat: Warszawa, firma Fraget z Axiopolis?
datowanie: 2. poł. XIX (po 1863 r.?) lub pocz. XX w.
styl: neobarok nr inwentarzowy: MD/ZL/R/45
pochodzenie: kościół parafialny pw. Nawiedzenia NMP autor/warsztat: warsztat nieokreślony (Polska, Mazowsze)
i św. Jakuba i Anny w Rutkach-Kossakach
wymiary: wys. 48 cm; szer. 15 cm datowanie: ok. połowy XVIII w.
regencyjny
styl:

opis: Stopa kwadratowa o wklęsłych bokach, wsparta na czte- pochodzenie: kościół parafialny (pofranciszkańskiego)
rech nóżkach, zdobiona mięsistymi, liściastymi wolutami na na- pw. św. Antoniego Padewskiego w Stawiskach
rożach, a pomiędzy nimi wklęsłymi, gładkimi kartuszami, nad wymiary: wys. 40 cm; szer. 19,5 cm
i pod nimi – palmetki; trzon okrągły, z wklęski; nodus bulwowy,
zdobiony stylizowanymi liśćmi; z niego wyrasta wysmukły krzyż opis: Stopa owalna, falująca, profilowana, zdobiona
łaciński, na którym, na awersie, złocone: figurka Jezusa, czaszka puklowaniem rozdzielającym trybowany i ryty na fakturowanym
na skrzyżowanych piszczelach i titulus (z inskrypcją: INRI); re- tle ornament – cęgowo-taśmowy i kampanule; trzon okrągły,
wers nie dekorowany. Pośrodku wnętrza stopy plakietka ze zna- o pierścieniach talerzykowych; nodus wazonowy, gładki; kartusz
kiem firmowym w owalu: FRAGET/ W/ WARSZAWIE; z boków o asymetrycznym wykroju z repusowanych i rytych esowatych
znaki firmy – dwa skrzyżowane młoty na tle cyrkla (?), u góry – 6, form roślinnych, w górnej partii skrzydeł i korony otwartej z jakby
poniżej – PLATER. tiarą, zza których wychodzą promienie: awers – owalna puszka
Dekoracja stopy tego krzyża ma charakter neobarokowy. z partykułą i filakterią (napis: S. AURELIAE M.) za szklanym
Jak zaświadcza o tym plakieta na wewnętrznej stronie stopy, wziernikiem, ujęta otokiem z motywu skręconego sznura,
jest to dzieło słynącej z platerów, warszawskiej firmy Fraget. otoczona asymetrycznie repusowanymi chmurami; rewers –
Powstało zapewne w drugiej połowie XIX lub na początku owalna plakieta z monogramem IHS; zwieńczenie w formie
XX w. W ukształtowaniu stopy oraz w złoceniu plakietek krzyża równoramiennego krzyża.
przypomina krzyż ołtarzowy z Kobylina Borzymów (MD/ZL/ Kartuszowy typ relikwiarza i regencyjny ornament pozwalają
KR/44) z tej samej wytwórni. Niewykluczone, iż został zamówiony datować dzieło na drugą ćwierć XVIII w. Asymetryczny
z okazji gruntownego przekształcenia kościoła w Rutkach po wykrój kartusza, zapewne echo popularyzującego się rokoka,
1863 r. (o historii parafii i kościoła zob. MD/ZL/R/83). sugeruje jednak koniec tego okresu. Relikwiarz powstał
literatura: dzieło niepublikowane zatem jeszcze dla drewnianego kościoła Franciszkanów
w Stawiskach (historia klasztoru i kościoła zob. MD/ZL/M/103).
Niewysoki poziom artystyczny dzieła sugeruje, iż powstało ono
w jakimś prowincjonalnym warsztacie złotniczym Mazowsza.
Repozytorium zawiera partykułę zapewne św. Aureliusza
męczennika, o którym nic nie wiadomo poza tym, iż jakoby
umęczono go w starożytnym Axiopolis (dziś Dobrudża na
pograniczu bułgarsko-rumuńskim). Relikwiarz pełnił zapewne
funkcję pacyfikału (zob. MD/ZŁ/R/85).
literatura: KZSP, 1988, s. 39, il. 124.

203
ZŁOTNICTWO