Page 225 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Kielich mszalny z pateną Mikołaj wzmiankowany był w 1578 r. Następnie właścicielem
W XVI w. właścicielami Czerwina byli Czerwińscy, z których
był Jakub Grodzicki, wojski łomżyński (zm. 1609 r.), którego
nr inwentarzowy: MD/ZL/K/75, MD/ZL/K/75A marmurowy nagrobek znajduje się do dziś w kościele [KZSP,
autor/ warsztat: Kielich: warsztat nieokreślony (Polska, 1983, s. 3-4]. Może zatem fundatorami kielicha byli Czerwińscy
Mazowsze?); patena: Warszawa, (August Teodor) (Mikołaj?)? Parafia w Czerwinie pw. Przenajświętszej Trójcy
Werner i s-ka, ufundowana została po roku 1428, a w 1500 r. dokonano jej
datowanie: kielich: 1582 r.; patena: 1887 r. powiększenia lub odnowienia. Pierwszy murowany kościół
styl: kielich: późnogotycko-renesansowy; patena: powstał tu zapewne w pierwszej połowie XVI w.: w 1609 r.
neostylowa wzmiankowany jest jako murowany z takąż zakrystią. Około
pochodzenie: kościół parafialny pw. św. Trójcy w Czerwinie roku 1666 dobudowano doń od północy murowaną kaplicę
wymiary: wys. 20,6 cm; śr. stopy 13,6 cm; pw. św. Krzyża z fundacji Tomasza Gocłowskiego, sędziego ziemi
patena śr. 16,4 cm nurskiej. W 1711 r. opisano kościół jako częściowo murowany
i częściowo drewniany. Obecny murowany kościół wystawiono
w latach 1774–1777 staraniem i kosztem podczaszego
opis: Kielich: stopa wysmukła, sześciolistna z wywiniętym czernichowskiego Józefa Celińskiego i jego żony Marianny
kołnierzem i ażurowym cokolikiem, ozdobiona rytowaną z Ostrowskich. W 1781 r. wzmiankowany jest nowy (?) wystrój
dekoracją: w ramach ze stylizowanej wici narzędzia męki pańskiej kościoła: polichromia i ołtarze. Świątynia była remontowana
(szata nieszyta Chrystusa i kości do gry; drabina, tyczka z gąbką w dwudziestoleciu międzywojennym [KZSP, 1983, s. 3]. Można
i włócznia; kolumna biczowania z kurem na szczycie; krzyż zatem przyjąć, iż kielich powstał dla Czerwina.
z biczem i pękiem rózeg), i plastyczną: grupa Ukrzyżowania (mocno Czerwiński kielich z 1582 r. należy do późnogotyckiej grupy
wytarta); trzon graniasty z rytą dekoracją w formie majuskułowych kielichów z trzonami i nodusami zdobionymi inskrypcją. Nie
liter – na górnym pierścieniu: INM PPB, na dolnym: SM INRI; tworzą one jednak żadnej zwartej grupy regionalnej, która
nodus spłaszczony z sześcioma rombowymi guzami, na których mogłaby wskazywać miejsce jego powstania. Graniaste pierścienie
ryte majuskułowe litery: SM INRI; koszyczek pełny, zdobiony trzonu zdobione rytą dekoracją z minuskułowych gotyckich liter
rytowanymi, przenikającymi się taśmami i trójliśćmi pomiędzy, odnajdujemy np. w kielichu wykonanym w Krakowie z ok. 1470 r.,
zwieńczony plastyczną koronką; czara gładka. Na wewnętrznej może fundacji Krzysztofa Rebencza, dla kościoła Mariackiego
stronie stopy wyryta data krojem późnogotyckim: 1582. Patena: w Krakowie [Samek, 1988, il. 44; Samek, 2000 s. 164, il. 117]. Z kolei
gładka, na kryzie ryty krzyż typu maltańskiego (signaculum) oraz nodusy zdobione inskrypcją odnajdujemy m.in. w kielichu z 1496 r.,
punce: warsztatowe – WERNERiSA, kotwica w owalu; probiercza – dziele poznańskiego złotnika Mikołaja Auerhana, fundacji Jakuba
O.C./ 1887 84 i orzeł w otoku. z Koźminka w kościele parafialnym pw. św. Mikołaja w Krobii
Jeśli przyjąć datę wyrytą na stopie jako czas powstania [Ornamenta Ecclesiae, 1999, nr kat. XXXIX, s. 110], kielichu z ok.
kielicha z Czerwina, byłby on przykładem długiego trwania form 1500 r., dziele pomorskim, w katedrze w Kwidzynie [Samek, 2000,
późnogotyckich w złotnictwie, jego formy bowiem sięgają jeszcze s. 208, il. 149] oraz w kielichu z ok. 1500 r., również pomorskim,
wczesnego XV w. Jak się wydaje, ryte na trzonie i nodusie litery w kościele w Rumianie [ibidem, il. 150]. Tak zdobione kielichy
INRI są skrótem od Ihesus Nasarenus Rex Iudeorum z titulusa odnajdujemy także w skarbach kościołów Mazowsza, co nie musi
umieszczonego na krzyżu Chrystusa. Wraz z rytymi na stopie oznaczać, iż powstały w tej dzielnicy. Są to kielichy z lat ok. 1470–
arma christi oraz plastyczną grupą Ukrzyżowania wskazują na 1480 w kolegiacie w Pułtusku (inskrypcja: oba pierścienie trzonu)
ofiarę rucharystyczną jako powtórzenie zbawczej męki Jezusa. [KZSP, 1999, s. 53, il. 371]; z czwartej ćwierci XV w. w kościele
Nie udało się natomiast odczytać pozostałych skrótów, które być parafialnym w Przasnyszu (górny pierścień trzonu) [KZSP, 1980,
może odnoszą się do osoby fundatora kielicha. s. X, 25, il. 56], z końca XV w. (1492 r.?) w kościele parafialnym
w Kamiennicy (nodus) [KZSP, 1979, s. XVII, 44, il. 174] czy
z ok. 1500 r. w kolegiacie Pułtuskiej (nodus) [KZSP, 1999, s. 53, il.
373]. Brak jest szerszych badań nad złotnictwem Mazowsza. Nie
można więc wykluczyć, iż kielich z Czerwina powstał na Mazowszu
(w Warszawie?). Patena natomiast, jak świadczy o tym sygnatura,
powstała na pewno w jednej z wiodących firm złotniczych
Warszawy, specjalizującej się w wyrobach platerowanych – spółce
Augusta Teodora Wernera i Norblina.
literatura: KZSP, 1983, s. XIV, 5, il. 113-114.

224
ZŁOTNICTWO