Page 228 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Barbary, Doroty, Mikołaja i Marcina. W 1636 r. biskup sufragan naszemu kielichowi rozwiązania odnajdujemy w kielichach:
łucki Stanisław Łoza konsekrował najpewniej kolejny, drewniany w Częstochowie, Zieluniu, Mławie, Pruszyniem, a zwłaszcza
kościół. Po obrabowaniu przez Szwedów w czasie Potopu w Lublinie, oraz puszcze w Świętej Katarzynie, gdzie wolutowe
dokonano odnowienia erekcji w 1671 r. staraniem wspomnianego hermy wydają się wręcz odlane z tej samej formy, co w kielichu
proboszcza Andrzeja Błockiego. W 1787 r. odnotowano zapis z Łomży.
nowych właścicieli Waniewa – Orsettich na nowy kościół Najbliższe naszemu kielichowi rozwiązania odnajdujemy
murowany, którego zdołano jedynie wyciągnąć fundamenty w kielichach w Częstochowie, Zieluniu, Mławie i Pruszynie.
w 1798 r. Stary drewniany kościół przeszedł generalny remont Drugim wyróżnikiem jest bogaty zestaw przedstawień, może
w 1846 r. Zastąpił go nowy, murowany, wzniesiony w latach 1870– opartych o wzory graficzne, wskazujących na historyczną mękę
1877, odbudowany po zniszczeniach wojennych w latach 1946– Chrystusa. Są one czytelną wskazówką na jej tożsamość z ofiarą
1950 [KZSP, 1986, s. 78-79]. Jak z tego wynika, fundacja kielicha eucharystyczną mszy. Typ nodusu oraz ornamentu sugerują
związana była z nowym wyposażaniem waniewskiej świątyni po czas powstania kielicha na lata ok. 1640–1650. Najpewniej to
spustoszeniach „Potopu Szwedzkiego”. Mimo braku punc, można oryginalne i ambitne dzieło powstało dla łomżyńskiej fary, ale
założyć, że naczynie powstało na Mazowszu. trudno powiązać jego fundację z jakimś ważnym momentem
literatura: KZSP, 1986, s. XXX, 79-80, il. 303. w jej parafii i jej świątyni.
Parafia pw. św. Michała Archanioła w Łomży datuje się od
1526 r. W latach 1504–1526 wzniesiono obecny murowany,
późnogotycki kościół. Był one wielokrotnie remontowany
z przekształceniami i rozbudowami, m.in. w latach: 1588, 1691–
1692, 1711–1714, 1752–1753, 1806, 1823, 1844, 1862, 1884–1886,
1891–1894, 1932–1934, 1947–1952 i 1953–1956. W 1925 r. został
podniesiony do rangi katedry. Podobieństwo ażurowego nodusu
do dzieł w Lublinie i Świętej Katarzynie, uważane za dzieła
złotnictwa lubelskiego, nasuwają myśl, że i nasz kielich powstał
w Lublinie. Sprawa wymaga dalszych badań porównawczych.
literatura: KZSP, 1982(2), s. 27, il. 221.

Kielich mszalny

nr inwentarzowy: MD/ZL/K/78
autor/ warsztat: warsztat nieokreślony (Polska, Lublin?)
datowanie: ok. 1640–1650
styl: wczesnobarokowy
pochodzenie: katedra (dawniej fara) pw. św. Michała Archanioła
w Łomży
wymiary: wys. 25,5 cm; śr. stopy 13,8 cm

opis: Stopa okrągła, profilowana, na dole spłaszczona, na górze
wysmukła, z dekoracją trybowaną i częściowo rytą: na cokole
– małżowinowo-chrząstkowa, takaż powyżej, tworząca ramę
dla przedstawień narzędzi Męki Pańskiej (korona cierniowa na
tle dwóch skrzyżowanych kijów; trzy skrzyżowane gwoździe;
latarnia na tle dwóch skrzyżowanych pochodni), między nimi
fryz z sercowato-kształtnych form; trzon okrągły, o pierścieniach
talerzykowatych; nodus gruszkowaty, ażurowy, złożony z pięciu
herm na wolutach; koszyczek ażurowy, z przedstawieniami
figuralnymi (w półpostaci: Ecce homo, Chrystus przy kolumnie,
Chrystus niosący krzyż), ujętymi ornamentem małżowinowo-
chrząstkowym; czara gładka, wysmukła.
Ten wczesnobarokowy kielich wyróżniają dwa elementy.
Pierwszym jest nietypowy ażurowy nodus z wolut anielskich.
Niewiele można wskazać przykładów vasa sacra z ażurowym
nodusem, dość niepraktycznym chyba, bo łatwym do uszkodzenia
(zgniecenia). Na Mazowszu wskazać można kielichy o podobnym
rozwiązaniu: z pierwszej tercji XVII w. w kościele parafialnym
w Nowej Wsi [KZSP, 1983, s. 18, il. 116], z lat ok. 1640–1650
w kościele parafialnym w Zieluniu [KZSP, 1975, s. 18, il. 52], z ok.
poł. XVII w. w kościele parafialnym w Mławie [KZSP, 1985, s. 14,
il. 114], z ok. poł. XVII w. w kościele parafialnym w Pruszynie
[KZSP, 1965, s. 23, il. 100], z ok. 1700 r. w kościele parafialnym
w Daniszewie [KZSP, 1992, s. 23, il. 246], a gdzie indziej np.
kielich z 1628 r. w skarbcu klasztoru o. Paulinów na Jasnej Górze
w Częstochowie [U tronu Królowej Polski, 2006, nr kat. 25, s. 98–
99]; nadto dwa dzieła złotnictwa najpewniej lubelskiego: cyborium
z 1645 r. w kościele par. (daw. Bernardynów, ob. Bernardynek)
w Świętej Katarzynie[Rolska-Boruch, 1997, nr kat. 34, s. 147-148,
il. 32] oraz kielich z ok. 1652 r. w kościele pw. Św. Agnieszki (daw. 227
Bonifratrów) w Lublinie [ibidem, nr kat. 23, s. 142, il. 33]. Bliskie
ZŁOTNICTWO