Page 259 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Puszka z pokrywą

nr inwentarzowy: MD/ZL/PSZ/134, MD/ZL/PSZ/134A
autor/ warsztat: warsztat nieokreślony (Polska, Mazowsze –
Warszawa?)
datowanie: ok. 1640 r.
styl: barokowy
pochodzenie: katedra (dawniej fara) pw. św. Michała Archanioła
w Łomży
wymiary: wys. 38,4 cm; śr. stopy 12,7 cm;
przykrywka śr. 12 cm

opis: Stopa okrągła, profilowana, spłaszczona, dekorowana
repusowaniem: w dolnej partii spiętymi ceownicami, w górnej
– takiż ornament z uskrzydlonymi główkami anielskimi;
nodus okrągły, talerzykowy, zdobiony rytem; nodus owoidalny,
z półplastycznymi postaciami aniołów trzymających pęki owoców
na szarfach; gładka czara ujęta ażurowym koszyczkiem, ozdobiona
– na tle ornamentu ceowego – trybowanymi i rytymi uskrzydlonymi
główkami anielskimi z podwieszonymi chustami, naprzemiennie
z monogramem: IHS wpisanym w okrąg; pokrywa przesłonięta
koroną zamkniętą, o kabłąkach zdobionych perełkowaniem,
ażurowym cokoliku z wici roślinnej i czterema ażurowymi
uchwytami; wewnątrz korony plastyczne figurki (w całej postaci):
Chrystus Ubiczowany (ze sceny Ecce homo) adorowany przez
cztery klęczące anioły z arma christi w ramionach (m.in. drabina,
tyczka z gąbką, włócznia). Na kołnierzu zewnętrznej strony stopy
zatarta punca.
Puszka jest okazałym i pięknym przykładem wczesnobarokowego
naczynia tego typu. Efektownie prezentuje się nodus, tzw. anielski,
z pełnopostaciowymi wyobrażeniami aniołów. Motyw ten występuje
w drugiej i trzeciej ćwierci XVII w. w dekoracji kielichów, i to niezbyt
często, np. w zbiorach łomżyńskiego Muzeum Diecezjalnego
z 1641 r. z kościoła parafialnego w Wiźnie (MD/ZL/K/79). Wśród
zinwentaryzowanych puszek w skarbcach mazowieckich kościołów
nie można wskazać ani jednego przykładu. Pięknie prezentuje się
także ażurowy koszyczek, w tej formie i dekoracji znów mający
niewiele analogii na Mazowszu. Wskazać można puszki: z XVII w.
w kaplicy w Laskach [KZSP, t. X, z. 17, s. 14, il. 92], z 1631 r.
w kościele parafialnym w Stężycy [KZSP, 1967(1), s. 25, il. 58],
z ok. poł. XVII w. w kościele parafialnym w Kołbieli [KZSP, 1963,
s. 6, il. 47] oraz w zbiorach łomżyńskiego Muzeum Diecezjalnego
z drugiej ćwierci XVII w. z kościoła Bernardynów w Ostrołęce
(MD/ZL/PSZ/15). Z dekoracją właściwej puszki idzie w zawody
jej pokrywa zwieńczona okazałą koroną zamkniętą. Również
i ten motyw nie jest częsty w dekoracji tego typu naczyń. Z terenu
Mazowsza wskazać można puszki: z drugiej połowy XVII w.
w kościele pobernardyńskim w Górze Kalwarii [KZSP, 1962,
s. 12, il. 98], z ok. 1700 r. w kościele poreformackim w Węgrowie
[KZSP, t. X, z. 26, s. 35, il. 116], z początku XVIII w. w kościele
parafialnym w Żurominie [KZSP, 1975, s. 24, il. 57], z pierwszej
połowy XVIII w., dzieło Jana II Hausena w kościele parafialnym
w Zawidzu [KZSP, t. X, z. 23, s. 28, il. 105] oraz wspomnianą wyżej
z XVII w. w Laskach. Do zupełnych wyjątków należy rozbudowana
figuralna dekoracja zdobiąca tę pokrywę. Przeważnie wieńczy je
skromny krzyżyk równoramienny. Na Mazowszu wskazać można
puszki z figuralnym przedstawieniem w zwieńczeniu jedynie:
z 1582 r. w kolegiacie w Pułtusku (tu puszkę wieńczą w półpostaci
– Maria z Dzieciątkiem i św. Jan Ewangelista, w całej postaci –
dwaj święci biskupi, może Stanisław ze Szczepanowa i Wojciech)
[KZSP, 1999, s. 56, il. 391], z 1636 r. w kościele parafialnym w Łegu-
Probostwie (tu: pasyjka) [KZSP, 1992, s. 52, il. 157], z 1646 r.
w kościele parafialnym w Kamienicy (tu: Maria Assunta) [KZSP,
1979, s. 44, il. 181], z trzeciej ćwierci XVII w. w kościele parafialnym
w Mochowie (tu: pasyjka) [KZSP, t. X, z. 23, s. 13, il. 104],
z końca XVII w., dzieło złotnika o monogramie IOL, w kościele
parafialnym w Nowodworze (tu: pasyjka) [KZSP, 1967(1), s. 17,
il. 60], z XVII w. w kościele parafialnym w Lewiczynie (tu: pasyjka)
[KZSP, 1967, s. 34, il. 234] oraz w zbiorach łomżyńskiego Muzeum
Diecezjalnego: z pierwszej połowy XVII w. z kościoła parafialnego
w Chorzeli (tu: Maria z Dzieciątkiem typu Maria Assunta; MD/ZL/
PSZ/13), z 1661 r. z kościoła parafialnego w Dąbrówce Kościelnej
(tu: uszkodzona grupa Ukrzyżowania; MD/ZL/PSZ/31), z czwartej
258 ćwierci XVII w. z kościoła parafialnego w Brańszczyku (tu: pasyjka;
MD/ZL/PSZ/29), i wspomnianą wyżej z drugiej ćwierci XVII w.
ZŁOTNICTWO z kościoła ostrołęckich Bernardynów (tu: anioły na wolutach).