Page 66 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Portret bp. Michała Franciszka

Karpowicza

nr inwentarzowy: MD/M/06
autor/warsztat: nieznany
datowanie: po 1817–połowa XIX w.
pochodzenie: pałac biskupi w Łomży
inskrypcje: Michał Fran: Karpowicz Iszy Biskup Wigierski czyli
Augustowski; inskrypcje na grzbietach książek
(Karpowicz oraz tytuły, daty i miejsca wydania
publikacji autorstwa M. Karpowicza).
wymiary: 78 x 60 cm
technika wykonania: olej, płótno

opis: Obraz ma formę pionowego prostokąta. Portret
przedstawia starszego mężczyznę ujętego w półpostaci
i zwróconego ku lewej krawędzi kompozycji. Duchowny odziany
jest w białą, suto marszczoną na rękawach rokietę, ciemnoczerwony
mucet i piuskę w tym samym kolorze. Szyję obejmuje ciasno
biały, wykładany kołnierzyk, pod który włożona jest czarna befka
z białym brzegiem. Pierś biskupa dekorują pektorał i wielka
wstęga z orderem św. Stanisława oraz gwiazda orderowa. Twarz
portretowanego charakteryzuje się głębokimi zmarszczkami,
wydatnym nosem, wypukłymi oczyma podkreślonymi ciemnymi
brwiami, a także mięsistymi wargami. Siwe włosy zaczesane są do
tyłu, tworząc nad wysokim czołem głębokie zakola. Prawy górny
narożnik kompozycji wypełnia ciemnozielona kotara, stanowiąca
tło dla głowy biskupa oraz dla umieszczonej po jej prawej stronie
inskrypcji. Odchylona z lewej strony draperia odsłania cztery
rzędy półek z książkami o identycznych brązowych grzbietach.
Poszczególne tomy opatrzone są nazwiskiem Karpowicz oraz
tytułami, datami i miejscami wydania pism i kazań.
Michał Franciszek Karpowicz urodził się w roku 1744
w Kamieńcu. Edukację rozpoczął u brzeskich jezuitów. Po
otrzymaniu święceń kapłańskich (prawdopodobnie w 1761) dalsze
studia odbywał w Warszawie w Zgromadzeniu Księży Misjonarzy
św. Wincentego à Paulo. W 1767 r. otrzymał tytuł profesora
filozofii stołecznego seminarium świętokrzyskiego. Od 1771
prowadził dla krakowskich seminarzystów wykłady z teologii.
W latach 1772–1774 w wileńskim seminarium diecezjalnym
wykładał teologię i historię Kościoła. W roku 1774, po tym jak
popadł w konflikt z władzami zakonu misjonarzy, znalazł się pod
opieką biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego. Otrzymał
probostwo w Prenach (1774), a następnie w Grażyszkach (1778).
28 marca 1799 został mianowany pierwszym w historii biskupem
diecezji wigierskiej. Zmarł 5 listopada 1803 r. Był znany jako
wybitny kaznodzieja, poruszający w swych wystąpieniach nie
tylko kwestie religijne, lecz także społeczne. Jego mowy i kazania
ukazywały się drukiem za życia ich autora, a także wiele lat po
jego śmierci.
Portret ukazuje Franciszka Karpowicza jako uczonego
na tle dzieł swojego autorstwa. Strój biskupi ozdobiony jest
orderem św. Stanisława, który przyznawany był przez króla
Stanisława Augusta Poniatowskiego, począwszy od 1765 r.,
w dniu jego patrona (8 maja) w kościele św. Krzyża w Warszawie.
Na gwieździe orderowej umieszczona została dewiza Praemiando
Incitat (nagradzając zachęca).
Portret biskupa jest kopią wykonaną z nieco lepszej klasy
oryginału, przechowywanego w Domu Biskupim w Łomży.
Za pierwowzór obu można uznać z dużym prawdopodobieństwem
miedzioryt portretowy z 1807 r. autorstwa Louisa Courtina
(zm. 1810) z frontyspisu wydanych w 1807 r. Kazań postnych,
pierwszego tomu ukazujących się w Warszawie Kazań i innych
dzieł Franciszka Karpowicza. Nie można jednak wykluczyć, że
wymieniona grafika opiera się na jeszcze starszym pierwowzorze
malarskim, wykonanym za życia biskupa. O wykonaniu
niniejszego portretu już po śmierci Karpowicza świadczyć Niniejszy obraz można zaliczyć do grupy portretów biskupich
mogą „dzieła zebrane” umieszczone w tle przedstawienia oraz wykonanych pod koniec pierwszej lub w drugiej ćwierci XIX w.,
inskrypcja Michał Fran: Karpowicz Iszy Biskup Wigierski czyli być może na potrzeby nowej siedziby biskupiej w Sejnach, w której
Augustowski, gdyż diecezja sejneńska, inaczej zwana augustowską, jako pierwszy zaczął na stałe rezydować bp. Paweł Straszyński
powstała dopiero w 1818 r. Krój pisma na obrazie jest identyczny (1837). Drogę obu wersji portretu Michała Karpowicza do Domu
z tym widocznym na portrecie Jana Klemensa Gołaszewskiego Biskupiego Łomży, a stąd do Muzeum Diecezjalnego tłumaczyć
(MD/M/07), biskupa sejneńskiego w latach 1818–1820. Oba mogą przemiany struktur kościelnych na Podlasiu w wieku XIX
wydają się dziełem tego samego anonimowego lokalnego malarza, i XX. 65
dysponującego przeciętnymi umiejętnościami warsztatowymi. literatura: KZSP, 1982, s. 30. MALARSTWO