Page 68 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Portret bp. Jana Chojeńskiego

(Choińskiego)

nr inwentarzowy: MD/M/08
autor/warsztat: nieznany
datowanie: XVIII w.
pochodzenie: pałac biskupi w Łomży
inskrypcje: na odwrocie: Jan Choiński B. Krak/ zmarł 1538
wymiary: 91 x 72,5 cm
technika wykonania: olej, płótno

opis: Obraz ma formę pionowego prostokąta. Portret
przedstawia mężczyznę w średnim wieku, ujętego w półpostaci
i zwróconego ku prawej krawędzi kompozycji. Duchowny
odziany jest w białą rokietę, szaro-niebieski mucet z kapturem,
czerwonymi guzikami i podbiciem w tym samym kolorze.
Na piersi zawieszony jest pektorał na złotym łańcuchu. Szyję
ciasno opina biały kołnierzyk. Owalna twarz charakteryzuje się
prostym nosem, cienkimi łukami ciemnych brwi, ciemnymi
oczyma i pełnymi ustami. Głowę okrywa szaro-niebieska czapka
zasłaniająca uszy.
Do niedawna obraz uchodził za wizerunek Ignacego
Stanisława Czyżewskiego, biskupa sejneńskiego od 6 sierpnia
1820 do swojej śmierci 11 grudnia 1823 r. Czyżewski wyposażył
katedrę w Sejnach, utworzył przy niej kapitułę i zorganizował
stałą rezydencję biskupią, jednak diecezją zarządzał z Warszawy.
W trakcie przeprowadzonej w 2017 r. konserwacji z omawianego
obrazu usunięto dublaż płótna, odsłaniając inskrypcję na
oryginalnym podobraziu. Zgodnie z nią jest to wizerunek
Jana Choińskiego, biskupa krakowskiego. Zmiany tożsamości
portretowanego dokonano co najmniej kilkadziesiąt lat temu,
chcąc zapewne wypełnić lukę w galerii portretów biskupów
sejneńskich.
Jan Chojeński (Choiński) z Chojna urodził się w 1486 r.
jako syn Jana pieczętującego się herbem Awdaniec i Anny
z Krzyżanowa herbu Łodzia. W latach 1502–1505 studiował
w Akademii Krakowskiej, a po uzyskaniu bakalaureatu udał się
na dalszą edukację do Sieny. Na Wydziale Prawa tamtejszego
uniwersytetu uzyskał tytuł doktora obojga praw. Po powrocie do
Rzeczypospolitej związał się z dworem biskupa krakowskiego Jana
Konarskiego. W 1522 Chojeński otrzymał godność archidiakona
krakowskiego, a rok później sekretarza królewskiego. Blisko
związany z dworem Zygmunta Starego i Bony systematycznie
podnosił swoją pozycję w hierarchii świeckiej i kościelnej. W 1531
otrzymał biskupstwo przemyskie, jednak osobiście nie sprawował
swojego urzędu w tej diecezji. Po śmierci Piotra Tomickiego
w 1535 bez powodzenia starał się o biskupstwo krakowskie.
Wobec niełaski królowej Bony musiał się zadowolić diecezją
płocką. W roku 1537 mianowany został kanclerzem wielkim
koronnym i biskupem krakowskim. Przebywając w środowisku
elity intelektualnej królestwa, sam wspierał młodych humanistów.
Był protektorem przyszłego biskupa warmińskiego i dyplomaty
Marcina Kromera, lekarza Józefa Strusia i późniejszego kardynała
Stanisława Hozjusza [Jeske-Choiński, 1886, s. 1]. Zmarł 11 marca wśród krakowskich malarzy cechowych. Jak zauważa Barbara
1538 r. w Piotrkowie. Został pochowany za ołtarzem głównym Miodońska, wizerunki Chojeńskiego z płyty nagrobnej i portretu
katedry wawelskiej. u franciszkanów różnią się cechami fizjonomicznymi [Miodońska,
Za najwcześniejszy ze znanych dziś wizerunków biskupa 1961, s. 23].
Chojeńskiego należy uznać jego przedstawienie na płycie Portret Chojeńskiego znajduje się także w pałacu biskupim
nagrobnej, znajdującej się obecnie w kaplicy Jana Olbrachta w Kielcach. W tamtejszej Izbie Stołowej Górnej powstał na
w katedrze wawelskiej. Autorstwo nagrobka wykonanego z tzw. zlecenie biskupa Jakuba Zadzika polichromowany na ścianie
marmuru węgierskiego wiązane jest przez Helenę Kozakiewiczową podstropowy fryz przedstawiający kolejnych ordynariuszy
z warsztatem Giovanniego Marii Mosca zwanego Padovano diecezji krakowskiej. Duchowni przedstawieni są w półpostaci,
[Kozakiewiczowa, 1984, s. 110]. Chojeński przedstawiony jest siedząc na fotelach. Towarzyszą im rodowe herby. Wizerunek
tu w pozycji leżącej, odziany w strój pontyfikalny, z tiarą na Chojeńskiego przedstawia starszego, brodatego mężczyznę
głowie i pastorałem u boku. Pozbawiona zarostu twarz ma ostre, ubranego w szaroniebieski mucet i rokietę. Godność biskupią
wyraziste rysy. podkreśla umieszczona w prawym dolnym rogu tiara.
W krużgankach kościoła franciszkanów w Krakowie, Żaden z wymienionych powyżej wizerunków Chojeńskiego
w galerii portretowej biskupów krakowskich, znajduje się kolejny nie stał się wzorem dla nieznanego z imienia autora portretu
wizerunek Chojeńskiego. Malowany na desce obraz, ufundowany ze zbiorów Muzeum Diecezjalnego w Łomży. Być może malarz
przez kanonika Jakuba Wirsbę (Wierzbę), przedstawia stojącego posłużył się jako wzorem portretem innego duchownego. Zapewne
w świetle arkady biskupa, ubranego w strój pontyfikalny, z otwartą pierwotnie obraz przedstawiający dawnego biskupa płockiego
księgą w dłoni i pastorałem u boku. Okrągła, gładko ogolona dekorował jeden z kościołów w Łomży lub w jej okolicach.
twarz charakteryzuje się wydatnym nosem i ciemnymi oczyma Do 1818 r. dekanat łomżyński znajdował się w granicach diecezji
podkreślonymi cienkimi łukami brwi. Autora przedstawienia płockiej, a następnie został włączonego do nowoutworzonej 67
namalowanego najwcześniej w połowie XVI w. upatruje się diecezji sejneńskiej. MALARSTWO