Page 78 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Ukrzyżowanie

nr inwentarzowy: MD/M/19
autor/warsztat: Stanisław Jakub Rostworowski
datowanie: 1885 r.
pochodzenie: kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP
w Waniewie
inskrypcje: na licu: INRI; na odwrocie: Roma/ 1885/ Stanisław
Nałęcz/ Rostworowski/ pinxit
wymiary: 127 x 76,5 cm
technika wykonania: olej, płótno

opis: Obraz ma formę pionowego prostokąta. Na tle ciemnych,
skłębionych chmur ukazany został krzyż z rozpiętym na nim
Chrystusem. Jego otoczona cierniową koroną głowa jest
opuszczona i lekko przechylona na prawe ramię. Na ułożonych
ukośnie ramionach, szczupłym torsie i lekko ugiętych nogach
delikatnie uwidacznia się muskulatura. Biodra opina wąskie
perizonium przewiązane na lewym boku. Wsparte na podnóżku
stopy złożone są razem i przybite jednym gwoździem. Z ran na
dłoniach, stopach i torsie płyną niewielkie strużki krwi.
Autorem obrazu jest Stanisław Jakub Tadeusz Rostworowski
herbu Nałęcz (1858–1888). Przyszły artysta urodził się
w Kowalewszczyźnie koło Tykocina jako syn właściciela
ziemskiego i sędziego pokoju Romana oraz Marii z Glogerów.
Dwaj bracia Stanisława wybrali karierę artystyczną: Stefan został
malarzem, Tadeusz architektem i malarzem. W konsekwencji
zadłużenia majątku rodzina utraciła dobra ziemskie i ostatecznie
osiadła w Warszawie. W 1878 Stanisław rozpoczął naukę malarstwa
w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych. W czasie studiów był
wielokrotnie nagradzany małymi srebrnymi i złotymi medalami.
Tworzył wówczas prace o tematyce mitologicznej (Hektor
ciągniony przez Achillesa, Amor i Psyche, Patrokles i Achilles),
biblijnej (Trzej młodzieńcy w piecu ognistym) i literackiej (cykl
rysunków do Balladyny Słowackiego) oraz portrety (Portret
siostry Leonii, Portret matki, Portret pani Pilitz, Portret Aleksandra
III). Akademicką edukację Rostworowskiego zwieńczyły dwie
kompozycje historyczne: Iwan Groźny patrzący na pożar Moskwy
i Hołd posłów Jermaka przed Iwanem Groźnym (oba obrazy obecnie
w zbiorach rosyjskich). W 1884 r. malarz otrzymał duży złoty medal
i tytuł kłassnyj chudożnik. Dzięki uzyskanemu stypendium rok
później wyjechał do Rzymu, odwiedzając w drodze Monachium
i Wiedeń. W trakcie podróży powstały obrazy Tannhäuser i Wenus,
Katedra w Monachium, Statua św. Michała w kościele św. Piotra
w Wiedniu i Pomnik arcyksięcia Karola w Wiedniu. W Wiecznym
Mieście Rostworowski stał się członkiem licznej polskiej kolonii
artystycznej. Kontakty z rodakami zaowocowały portretami
rzeźbiarzy: Bolesława Jacuńskiego, Zygmunta Langmana i Piusa
Welońskiego oraz malarza Aleksandra Stankiewicza (Muzeum
Narodowe w Warszawie). W Rzymie powstały także obrazy
Natura i sztuka, Irydion i Elsinoe przed posągiem Amphilocha
i Chrystus uczący Modlitwy Pańskiej. W 1886 r. Rostworowski
poślubił Teresę Lubieniecką i osiadł na stałe w Krakowie. Powstało
wówczas wiele portretów przedstawicieli małopolskiej szlachty
i miejscowego środowiska artystycznego (portrety ołówkowe
Adama Chmielowskiego, Jacka Malczewskiego, Kazimierza
Pochwalskiego, Wojciecha Kossaka, Piotra Stachiewicza, wszystkie
w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie). Malarz zmarł
w wyniku choroby płuc w Krakowie 9 sierpnia 1888 r. i został
pochowany na cmentarzu Rakowickim. Niewątpliwie należał do
zdolniejszych twórców swojego pokolenia. Na szczególną uwagę
zasługują zwłaszcza portrety, w których udało mu się połączyć
swobodę techniki z celną analizą psychologiczną modela.
Zgodnie z inskrypcją umieszczoną na odwrocie obrazu
Ukrzyżowanie kompozycja powstała w pierwszym roku pobytu
Rostworowskiego w Rzymie. Zapewne malarz przywiózł ze sobą
dzieło do Krakowa. W nieznanym czasie przekazane zostało do
kościoła pw. Wniebowzięcia NMP w Waniewie. W granicach
tutejszej parafii znajdował się rodzinny majątek Rostworowskich
– Kowalewszczyzna, zlicytowana w 1874 r. W czasach dzieciństwa
i młodości malarza w Waniewie znajdował się drewniany
kościół. W latach 1870–1877 wzniesiono murowaną, neogotycką
świątynię. Głównym jej fundatorem był ojciec artysty Roman
Rostworowski, który dzięki donacjom mógł ponownie poczuć się literatura: KZSP, 1986, s. XXV, 79, fig. 179; PSB, t. XXXII, s. X,
jak miejscowy dziedzic. Najprawdopodobniej to on przekazał do Z Kowalewszczyzny, 2007, s. 7, 31; Rostworowski, 2013, s. 495; 77
Waniewa obraz namalowany przez syna. Słownik artystów, 2013, s. 132. MALARSTWO