Page 128 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Chrystus Zmartwychwstały

nr inwentarzowy: MD/RZ/13
autor /warsztat: nieokreślony (Polska)
datowanie: około połowy XVIII w.
pochodzenie: kościół parafialny (pobernardyński)
pw. św. Antoniego w Ostrołęce, skąd wtórnie,
w okresie między 1983 a 1994 r., dostała się
do kościoła parafialnego pw. Trójcy Świętej
w Czerwinie.
wymiary: wys. 56 cm
technika wykonania: drewno rzeźbione, polichromowane

opis: Chrystus przedstawiony jest frontalnie, stoi na skłębionych
srebrnych obłokach. Ujęty jest w kontrapoście, który nadaje jego
sylwetce kształt spłaszczonej litery S, a skręcenie ciała w biodrze
przydaje mu formy serpentyny. Ciężar ciała Chrystus wspiera na
wyprostowanej prawej nodze, lewą odstawiwszy nieco ku tyłowi.
Prawą rękę z dłonią złożoną w geście błogosławieństwa unosi ku
górze, w opuszczonej i nieco odsuniętej ku tyłowi lewej trzymał
zapewne drzewce chorągwi rezurekcyjnej. Nagość ciała, ukazanego
poprawnie pod względem anatomicznym, częściowo przesłania
złota draperia, która przechodzi spod lewego podudzia na prawe
udo, owija się wokół pośladków, następnie przesłania z przodu
biodro, zakrywając narządy płciowe, z tyłu zaś przechodzi na plecy,
by ostatecznie, przełożona przez prawie przedramię, zawisnąć
z niego swobodnym końcem. Chrystus odchyla głowę ku górze.
Twarz okoloną zarostem i długimi, opadającymi na ramiona,
falującymi włosami, cechują: wydatne łuki brwiowe, duże oczy,
prosty nos. Karnacja Chrystusa jest koloru cielistego, włosy i zarost
– brązowego, usta i rany zaznaczono karminem, oczy – czernią.
Chrystus Zmartwychwstały trzymający chorągiew rezurekcyjną
należy do najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych
przedstawień ikonografi i chrześcijańskiej. Długo funkcjonował
jako główny motyw tematów narracyjnych: Zmartwychwstania
i Zstąpienia do Otchłani (Anastasis); oraz symbolicznego:
Chrystusa Zwycięzcy (Christus Victor). Samodzielne przedstawienie
Chrystusa Zmartwychwstałego znane jest wprawdzie z przykładów
powstałych w późnym średniowieczu (od przełomu XIII i XIV w.),
ale szczególnie popularny stał się dopiero w epoce nowożytnej.
Prominentnym przykładem jest słynna fi gura Chrystusa (Cristo
della Minerva) dłuta Michała Anioła (1475–1564) w rzymskim
kościele Santa Maria Sopra Minerva, z lat ok. 1519–1520. Jednak za
kluczową uważa się marmurową statuę, zwaną Christo delle Libertà,
autorstwa Giambologni (1529–1608) z 1579 r. w katedrze w Lukce.
W niej pojawił się motyw uniesionych ku górze prawicy i głowy
Chrystusa, za którą podąża jego spojrzenie. To ujęcie Chrystusa
Zmartwychwstałego szybko, począwszy od pierwszych dekad
XVII w., spopularyzowało się w katolickiej Europie Północnej
i stało nieodłączną cechą niedużych zazwyczaj fi gur ustawianych
na ołtarzach w okresie wielkanocnym i wielu innych wyobrażeń.
Wiele z nich, zwłaszcza powstałych w XVIII w., choć znajdują
się na odległych od siebie obszarach (katolickie Niemcy, Austria,
I Rzeczpospolita), cechuje charakterystyczny taneczny kontrapost
Zbawiciela. Może to sugerować istnienie jakiegoś wspólnego
grafi cznego wzoru (lub wzorów) [Schiller 1971, s. 87, il. 254-261].
Rzeźba pochodziła pierwotnie z bogatego w rzeźby
późnobarokowe i rokokowe kościoła pobernardyńskiego
w Ostrołęce. Czas powstania bogatego wystroju tej świątyni wiąże
się z następującymi latami: koniec XVII w., 1717, 1720, 1760 i 1768
r. Jak się wydaje, typ twarzy Chrystusa i sposób kształtowania
draperii szat jest najbliższy rzeźbom dwóch bocznych ołtarzy
przytęczowych ostrołęckiej świątyni, uznanych za dzieło
warsztatów warszawskich z ok. 1760 r. Pewne podobieństwo
kompozycyjne do fi gury z Ostrołęki dostrzec można także
w rzeźbie Chrystusa Zmartwychwstałego odnotowanej w kościele
parafi alnym pw. św. Piotra i Pawła w Trzciannem, datowanej
na czas ok. 1740 r. [KZSP, 1982, il. 160]. Zbawiciel ukazany jest
w podobnie tanecznym ujęciu, ale o kontrapoście w lustrzanym
odwróceniu. Również i skąpa, owinięta wokół ciała draperia
przywodzi na myśl fi gurę z Ostrołęki, choć jest nieco obfi tsza.
Nie można jednak chyba mówić o pokrewieństwie stylu
warsztatowego. Warto podkreślić, że w wyniku inwentaryzacji
terenów nieodległych od Ostrołęki odnotowano pewną liczbę
zachowanych późnobarokowych fi gur Chrystusa Rezurekcyjnego. 127
literatura: KZSP, 1983, s. 29, il. 96. RZEŹBA