Page 130 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Figura z Turośli, ze względu na mały wolumen i wydrążenie
od tyłu, najpewniej przytwierdzona była do zaplecka, którym
najprawdopodobniej było tło kwatery ołtarzowej. Trudno jednak
wskazać przykład nastawy, w której wystąpiłaby dość okazała figura
myrrofory jako przedstawienie reprezentacyjne, np. w rzędzie
innych świętych, choć taka nastawa mogłaby wyglądać podobnie
do zachowanego korpusu retabulum w kościele pokartuskim
Kartuzach z 1441 r. [Łoziński, 1992, il. 151]. W tym hipotetycznie
rekonstruowanym retabulum rzeźba z Turośli mogła znajdować
się wśród innych, ukazanych rzędem świętych, umieszczona bądź
w korpusie, bądź na jednym z awersów skrzydeł wewnętrznych.
Styl rzeźby o dekoracyjnie skomponowanych, drobnych
fałdach, wskazuje na czas ok. 1420–1440, tj. późną fazę tzw. gotyku
pięknego (miękkiego, gotyku międzynarodowego). Trudno
jednak dla niej znaleźć analogie stylistyczne. Na Mazowszu
Wschodnim podobny styl i klasę artystyczną reprezentuje
Pieta z Drobina (Płock, Muzeum Diecezjalne), dzieło zapewne
pruskie z ok. 1430 r. Jak zauważyła Maria Kałamajska-Saeed,
wysoki poziom artystyczny rzeźby Marii z Turośli wskazuje na
jej import spoza Mazowsza, najpewniej z graniczącego z nią od
północy Państwa zakonu krzyżackiego. Było ono około roku 1400
jednym z wiodących ośrodków rzeźby stylu pięknego o czeskiej
proweniencji. Wśród rzeźby pruskiej pewne analogie dostrzec
można w wyrazie twarzy Matki Boskiej Bolesnej w grupie
Ukrzyżowania w katedrze w Chełmży [Clasen, 1974, il. 203]
oraz w szeregu rzeźb zachowanych w Gdańsku, np. drewnianych
postaci świętych w nastawie ołtarzowej z kaplicy św. Elżbiety
w kościele Mariackim (Muzeum Narodowe w Gdańsku) [Jakubek-
Raczkowska, 2006, s. 89-103, il. 27–29], oraz Piet – kamiennej
z kaplicy św. Rajnolda w kościele Mariackim [ibidem, s. 103-110,
il. 45-46] i drewnianej z kościoła Dominikanów pw. św. Mikołaja
(Gdańsk, Muzeum Narodowe, dep. klasztoru OO. Dominikanów
w Gdańsku) [Jakubek-Raczkowska, 2007, nr kat. 30, s. 74–75].
Pierwszą kaplicę w Turośli wzniesiono dopiero w 1811 r. Od
1811 r. pełniła ona funkcję filii kościoła parafialnego w Kolnie.
Samodzielną parafię utworzono w 1849 r., a obecny kościół
wzniesiono w latach 1870–1871. Zatem rzeźba Marii nie pochodzi
z Turośli. Mogła pierwotnie stanowić część średniowiecznego
wyposażenia którejś ze znaczniejszych świątyń parafialnych
wschodniego Mazowsza, erygowanych w XIV lub w pierwszej
połowie XV w., np. kościoła pw. św. Katarzyny w Kolnie,
istniejącego może już przed 1425 r. Nie można jednak wykluczyć
możliwości pozyskania jej dopiero w XIX w. z nieodległych
i luterańskich wtedy Prus Wschodnich.
literatura: KZSP, 1988, s. XVII-XVIII, 54, il. 75; Jemielity, 1990,
s. 37.

129
RZEŹBA