Page 247 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Monstrancja promienista monstrancji typu promienistego (zob. MD/ZL/M/94), tak bardzo
jest
Monstrancja
typowym
barokowej
przykładem
rozpowszechnionej na terenie i Rzeczypospolitej. Ma też typowe
nr inwentarzowy: MD/ZL/M/99 elementy, jak anioły osadzone na ramionach przymocowanych do
autor/ warsztat: warsztat nieokreślony (Polska, Mazowsze) trzonu oraz aniołki podtrzymujące koronę zamkniętą wieńczącą
datowanie: ok. 1700 r. glorię. Skromny charakter dzieła podkreśla puklowana w metalu
styl: późnobarokowy imitacja kameryzacji na otoku puszki. Pewnym wyróżnikiem jest
pochodzenie: kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP motyw uskrzydlonych głów anielskich zdobiących stopę: gdyby
w Śniadowie nie skrzydła, można by je wziąć za motyw espagnolette, typowy
wymiary: wys. 64,5 cm; szer. 31 cm dla wyrobów świeckich. Obecny na stopie ornament w formie
dużych kwiatów wśród liści akantopodobnych pozwala datować
dzieło na czas około roku 1700. Fundację monstrancji można
opis: Typu promienistego, w całości złocona; stopa owalna, powiązać z dziejami kościoła w Śniadowie (o historii parafii
sześciolistna, na dole spłaszczona, dekorowana repusowanymi i kościoła zob. MD/ZL/K/80), a konkretnie z odbudową po
i rytymi motywami uskrzydlonych dużych głów anielskich pożarze w 1699 r. i konsekracją nowej świątyni w 1710 r. Dzieło
(w typie dekoracji espagnolette) oraz dużych kwiatów między najpewniej powstało na Mazowszu.
liśćmi akantu, wyżej gładka, z nałożoną odwróconą krezką; trzon
okrągły, z pierścieniami talerzykowymi; do górnego pierścienia literatura: KZSP, 1982(2), s. 67, il. 206.
przymocowane dwa esowate liściaste ramiona, na których osadzone
płaskie figurki klęczących aniołów, jedną ręką podtrzymujących
promienie glorii; nodus gruszkowy z puncowanym niestarannie
ornamentem łuskowym w trójliściach; gloria osadzona na Monstrancja promienista
zwężającym się ku górze, przewiązanym w połowie pierścieniem
trzpieniu, w dolnej partii zdobionym podobnie do nodusu; okrągła nr inwentarzowy: MD/ZL/M/100
puszka z masywną lunulą, ujęta obustronnie okrągłym otokiem, autor/ warsztat: warsztat nieokreślony (Polska, Mazowsze?)
zdobionym niestarannym puncowaniem oraz repusowaniem, datowanie: ok. 1700 r.
imitującym kamienie (rauty i kaboszony); z otoku wychodzą styl: późnobarokowy
promienie proste i faliste, nierównej długości; gloria zwieńczona pochodzenie: kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP
przestrzenną koroną zamkniętą, uwieńczoną krzyżykiem
równoramiennym na kuli, zdobiona niestarannym puncowaniem w Kołakach Kościelnych
na obręczy i kabłąkach oraz repusowanymi fleuronami z liści wymiary: wys. 71,5 cm; szer. 37 cm
akantu; podtrzymywana przez dwa trybowane, klęczące anioły.
opis: Typu promienistego; stopa owalna, falista, czterolistna,
z wydatnym profilem, o dekoracji repusowanej i rytej, w dolnej
partii fryz z form łezkowych, w górnej – uskrzydlone główki
anielskie z podwieszonymi chustami wśród wici akantowej, wyżej
formy palczaste i cekinowe oraz odwrócona krezka z rytych
liści; trzon okrągły, o pierścieniach talerzykowych, zdobionych
perełkowaniem i rytem; nodus kulisty, spłaszczony, dzielony na
pola; do niego przymocowane dwa esowate ramiona, oplecione
ażurową wicią roślinną, na nich pełnoplastyczne figurki
aniołów, klęczących w pozach adorantów; gloria osadzona na
pełnoplastycznej złoconej figurce Marii Niepokalanej; puszka
okrągła, złocona, zdobiona repusowanym motywem chmur
i nałożonymi emaliowanymi rozetkami o oczkach z kamieni;
ujęta, na tle złoconych, prostych promieni, ażurowym otokiem
z wici akantowej, na dole wspartej na uskrzydlonej główce
anielskiej (cherubina lub serafina), na górze uwieńczonej rozetką
z kamieni; zwieńczona złoconą, płaską koroną zamkniętą
o obręczy zdobionej kamieniami, podtrzymywanej przez dwa
złocone, repusowane aniołki.
Dzieło jest pięknym przykładem monstrancji typu
promienistego (zob. MD/ZL/M/94). Ma kilka cech, która
wyróżniają je na tle innych vasa sacra tego typu w łomżyńskim
Muzeum Diecezjalnym. Figurki aniołów adorujące glorię,
umieszczone na ramionach, są pełnoplastyczne. Podobne
w tym względzie są anioły na ramionach monstrancji z trzeciej
tercji XVII w. z kościoła pobernardyńskiego w Ostrołęce (MD/
ZL/M/101). Gloria wspiera się na figurce Marii Niepokalanie
Poczętej (Immaculata). To nie jest najczęstsze rozwiązanie
w barokowych monstrancjach. Na Mazowszu można wskazać
monstrancje, m.in.: z lat może po 1692 r., może dzieło paulina brata
Makarego sztyftowskiego, w skarbcu klasztoru OO. Paulinów
na Jasnej Górze w Częstochowie [Pasierb, Samek, 1991, il. 103,
s. 215; z 4. ćw. XVII w., dzieło złotnika J. Weintrauba, w kościele
par. w Woźnikach [KZSP, 1992, s. XIX, 103, il. 217]; z ok. 1700 r.
w kościele paraf. w Warszawicach [KZSP, 1963, s. 15, il. 48], z ok.
1700 r. w kościele par. w Krasnosielcu [KZSP, 1982(1), s. 9, il. 46],
z 2. ćw. XVIII w. w kościele par. w Karniewie [KZSP, 1982(1), s. 7,
il. 47], z 1764 r. w kościele par. w Siecieniu [KZSP, 1992, s. 84,
il. 224], z 1773 r. w kościele par. w Szwelicach [KZSP, 1982(1),
s. 23, il. 49]. Powiązanie treściowe idei Niepokalanego Poczęcia
i eucharystii wymaga dalszych badań. A było ono silne, o czym
przekonuje wyjątkowa monstrancja – z lat po połowie XVIII w.
w kościele paraf. w Słupi [KZSP, 1992, s. 88, il. 223], gdzie
postać Immaculaty stanowi oś główną glorii, a w miejscu piersi
246 Madonny umieszczono reservaculum. Efektownie prezentuje się
ZŁOTNICTWO ażurowy otok z liści akantu wokół reservaculum, który – wraz ze