Page 242 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Monstrancja promienista konsekrowanej hostii, lepiej odpowiadała potrydenckim hasłom
odnowy i uatrakcyjnienia wizualnego liturgii. Czyniła aluzję
do przemienienia pańskiego na górze Tabor, gdy szaty i oblicze
nr inwentarzowy: MD/ZL/M/94 Chrystusa stały się jasne jak słońce. Słoneczna gloria jest także
autor/ warsztat: warsztat nieokreślony (Polska, Mazowsze? aluzją do jednego z tytułów Zbawiciela – „Prawdziwego Słońca” (Sol
i Warszawa? – uzupełnienia?) Verus) lub „Słońca Sprawiedliwości” (Sol Iustitiae). Monstrancja
datowanie: ok. 1680 r. i 2. poł. XIX w. (uzupełniana?) zaopatrzona jest w ramiona z tak typowym przedstawieniem
styl: późnobarokowy (neostylowe dodatki) adorujących Boga w eucharystii aniołów. Ramiona takie są niemal
pochodzenie: kościół parafialny pw. św. Stanisława Biskupa stałym elementem barokowych promienistych monstrancji
w Rzeczypospolitej XVII i XVIII w. Stałym elementem jest
w Dobrzyjałowie także wieńcząca monstrancję zamknięta korona, podkreślająca
wymiary: wys. 67 cm; szer. 30 cm królewskość Chrystusa zawartego w konsekrowanej hostii. Dość
częsty w dekoracji polskich monstrancji promienistych jest
opis: Typu promienistego; stopa owalna, falista, czterolistna, także temat Trójcy Świętej, zazwyczaj umieszczany nad puszką
na dole spłaszczona, na górze wysmukła, zdobiona repusowaniem z hostią: podkreśla on katolickie przekonanie o współistotności
i rytem – duże kwiaty i liście; trzon okrągły, o pierścieniach Ducha Świętego i Ojca z Synem, którego mistycznym ciałem jest
talerzykowych, z górnego wyrastają ramiona z wici roślinnej, na eucharystia. Warto jednak podkreślić, iż stosunkowo rzadko – jak
których płaskie figurki aniołów, klęczących w pozie adorantów; w naszym dziele – wyobrażano wszystkie trzy osoby Trójcy Świętej
nodus wazonowy (?), niemal całkowicie zasłonięty półplastycznymi (zob. MD/ZL/M/91), zazwyczaj ograniczając się do przedstawień
liśćmi; gloria osadzona na złoconych liściach, w jej centrum Ojca i Ducha, bo wszak Syn jest obecny w Hostii w reservaculum.
złocona, okrągła puszka, zdobiona repusowaną wicią kwiatową, Z kolei otaczające rewers puszki gałęzie owocującej wici winnej
otoczona wieńcem z dwóch gałęzi owocującej wici winnej latorośli latorośli (może ten element – jak sugerują autorzy Katalogu
oraz promieniami, krótszymi i dłuższymi (te złocone); nad puszką zabytków sztuki w Polsce – jest późniejszym dodatkiem) jest
złocona plakieta z trybowanym przedstawieniem Trójcy Świętej, oczywistą aluzją do pokarmów eucharystycznych. Zdobiący
uwieńczona złoconą przestrzenną koroną zamkniętą o kabłąkach stopę trybowany ornament w formie dużych kwiatów oraz
zakończonych krzyżykiem typu maltańskiego. mięsistych liści akantu, być może oparty na graficznych wzorach,
Dzieło jest najwcześniejszym w zbiorach łomżyńskiego jest typowy dla sztuki około roku 1680. Trudno jednak datę tę
Muzeum Diecezjalnego przykładem barokowej monstrancji powiązać z jakimś ważnym wydarzeniem w dziejach kościoła
promienistej. Co prawda breve papieskie zalecało tę formę w Dobrzyjałowie (o historii parafii i kościoła zob. MD/ZL/K/35).
monstrancji dopiero od początku XVIII w., jednak już Brak punc utrudnia określenie miejsca powstania dobrzyjałowskiej
od połowy poprzedniego stulecia typ ten zaczął wypierać monstrancji. Można tylko ostrożnie przyjąć, iż było to Mazowsze.
monstrancję wieżyczkową (zob. MD/ZL/M/102). Jej formuła, Również na Mazowszu, może w Warszawie, dokonano najpewniej
jakby jaśniejącej nadprzyrodzonym blaskiem (promienie) w 2. poł. XIX w. przeróbek glorii. Na dodatek wygląda otok puszki.
Przypomina on otok monstrancji z Małego Płocka (patrz nr MD/
ZL/M/95), oraz wyroby warszawskiej firmy Frageta.
literatura: KZSP, 1982(2), s. 4, il. 201-202.

241
ZŁOTNICTWO