Page 251 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

w kościele parafialnym w Zawidzu [KZSP, t. X, z. 23, s. 28,
il. 69] oraz wspomnianą wyżej monstrancję w Radzyminie.
Podobny, choć nie identyczny, motyw architektonicznych „iglic”
wieńczących osie glorii odnajdujemy w monstrancji z ok. 1600 r.
zinwentaryzowanej w kościele parafialnym w Raciążu [KZSP, t.
X, z. 23, s. 15, il. 66]. Trudno więc bez dalszych, pogłębionych
badań jednoznacznie wypowiedzieć się w sprawie pochodzenia
naszej monstrancji. Można tylko ostrożnie przyjąć, iż powstała na
Mazowszu (w Warszawie?). Wydaje się też z resztą, że dzieło jest
niejednorodne: dekoracja nodusu przypominająca liście akantu
może wskazywać, że powstał on później – w drugiej połowie
XVII w. Trudno też powiązać fundację monstrancji z konkretnym
momentem w dziejach jedwabieńskiej parafii.
Pierwotny kościół w Jedwabnem, niewątpliwie drewniany,
powstał w 1417 r., a wzmiankowany jest po raz pierwszy w 1448 r.
Parafię przy nim pw. Nawiedzenia NMP, św. Jakuba Starszego
i wszystkich Świętych erygowano w 1466 r. Kolejny, również
drewniany kościół zbudowano w latach 1737–1738 z fundacji
Antoniego Rostkowskiego. Konsekrowany w 1743 r., spłonął
w 1915 r. Obecny murowany, neobarokowy wzniesiono w latach
1926–1935 [KZSP, 1982(2), s. 10]. Z kolei wiadomo, że Jedwabne,
wieś, od 1437 r., od czasu Jana Bylicy ze Ślubowa herbu Brodzic,
sędziego ziemskiego wiskiego (wzmiankowany w latach: 1466,
1470 i 1481) znajdowała się w rękach Jedwabińskich do połowy
XVII w. Jeszcze w 1676 Paweł Jedwabiński, chorąży wiski (zm.
po 1680 r.), jest właścicielem części wsi. Po Jedwabińskich
wieś była kolejno własnością Kraszewskich, Laskowskich,
Krajewskich, Rostkowskich. [KZSP, 1982(2), s. 9–10]. Może wśród
Jedwabińskich należy szukać fundatora monstrancji? Kuszące jest
odczytanie inicjałów w inskrypcji P i jako odnoszących się do
wyżej wspomnianego Pawła Jedwabińskiego, aczkolwiek musiałby
wystąpić jako fundator w wieku nieledwie niemowlęcym.
Problematyczne jest także odczytanie herbu jako Glubicz. Nie
pasuje on do rodu Jedwabińskich posługujących się herbem
Trzywdar. W programie treściowym monstrancji jedwabieńskiej
występuje dość częsta w tym kontekście Maria z Dzieciątkiem,
np. monstrancja wieżyczkowe: z 1636 r. w kościele parafialnym
w Lubotyniu Starym [KZSP, 1974(1), s. 12, il. 62-63], z 1640 r.
w kościele parafialnym w Nowej Wsi [KZSP, 1983, s. 17, il. 108]
czy z pierwszej połowy XVII w. w kościele parafialnym w Kurowie
[KZSP, t. X, z. 23, s. 10, il. 67]. Jej obecność podkreśla zapewne
ścisły związek między wcieleniem i odkupieniem oraz rolę Matki
Bożej w dziele zbawienia. Towarzyszą jej Książęta Apostołów
– św. Piotr i Paweł, którzy wskazują na apostolskość Kościoła
rzymskokatolickiego jako szafarza sakramentu eucharystii.
literatura: Jemielity, 1990(1), s. 9.

250
ZŁOTNICTWO