Page 136 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

w trzech czwartych i zwrócone w lewo (brak goleni lewej nogi) Św. Kazimierz Jagiellończyk
opis: Postać siedzi na skłębionych obłokach. Nogi ujęte ma
– lewą ugiętą w kolanie i podciągniętą, prawą opuszczoną; tors
zaś przedstawiony frontalnie. Lewe ramię (o brakujących palcach) nr inwentarzowy: MD/RZ/22
niewiasta unosi wysoko, prawe zaś (brak od barku) miała może autor /warsztat: nieokreślony (Polska)
opuszczone. Odziana jest w szatę spodnią z dekoltem (kirys? datowanie: XVIII w.
z wypukłymi naramiennikami i ornamentem po środku torsu) pochodzenie: nieznane, pozyskana z daru ks. prałata Witolda
oraz zarzucony na ramiona płaszcz, z przodu otwarty, sięgający Nagórskiego
stóp (widoczny szpic prawego buta?). Na głowie, uniesionej ku wymiary: wys. 84 cm
górze i okolonej długimi, opadającymi na ramiona włosami, nosi
hełm z piórami. Twarz o kształcie szerokiego i wydłużonego owalu technika wykonania: drewno rzeźbione, polichromowane, złocone
cechują duże, głęboko osadzone oczy, duży prosty nos, szerokie opis: Postać ukazana jest w pozycji stojącej, na cokole, w lekkim
usta, wydatny podbródek. Karnacja postaci jest cielista (na kontrapoście z wysuniętą ku przodowi i w bok prawą nogą. Prawą
policzkach zaróżowiona), włosy – brązowe, usta – czerwone, oczy rękę wysuwa w bok, w wyciągniętej ku przodowi lewej trzyma
– błękitne, ubiór spodni – złocony, płaszcz – ciemnofioletowy, dziś (wtórny) krzyż na długim drzewcu. Święty odziany jest
hełm i pióra – szare (brzeg hełmu złocony), chmury – szarawe. w długi, sięgający cokołu i odsłaniający szpice butów, miękko
Kobiece (lub co najmniej młodzieńcze) rysy twarzy postaci fałdowany płaszcz o gronostajowym szerokim kołnierzu i takimż
wskazywać mogą na przedstawienie anioła, świętej niewiasty lub lamowaniu spiętych ze sobą połów. Zza kołnierza widoczny jest
personifikacji. Za atrybut można potraktować elementy uzbrojenia stójkowy kołnierzyk szaty spodniej mężczyzny. Jego odchyloną
w jej ubiorze – kirys (?) i hełm. Postać mogłaby więc wyobrażać nieco w bok głowę wieńczy duża mitra książęca zwieńczona sferą
jednego z archaniołów, np. św. Michała. Jednak brak śladów po z krzyżykiem. Młodzieńczą, pozbawioną zarostu, twarz o zarysie
mocowaniu skrzydeł na odwrocie rzeźby pozwala w niej widzieć szerokiego owalu cechują drobne rysy. Karnacja postaci jest
raczej personifikację, najpewniej moralną. Wyobrażałaby może cielista, płaszcz różowawo-srebrny (laserowany), srebrna stójka
jedną z trzech cnót teologalnych (wiara, nadzieja i miłość) lub szaty spodniej, mitra – czerwono-złota ze złoto-niebieską sferą,
czterech cnót kardynalnych (męstwo, sprawiedliwość, roztropność buty – zielonkawe, cokół – szarawy, włosy jasnobrązowe, usta –
i umiarkowanie). Elementy uzbrojenia wskazywałyby na męstwo karminowe, oczy – czarne.
(Fortitudo), jak przekonuje o tym ilustracja w słynnej Ikonologii Młodzieńczy wygląd postaci, a zwłaszcza jej książęcy ubiór
Cesarego Ripy, np. drzeworyt w wydaniu weneckim z 1669 r. wskazują, iż jest to przedstawienie św. Kazimierza Jagiellończyka.
[Zapolska, 2000, il. 6] i nawiązujące do niej przedstawienia w sztuce, Przyszedł on na świat 3 października 1458 r. jako trzecie dziecko
np. z obszaru I Rzeczypospolitej [ibidem, il. 19, 24, 27, 59]. Ujęcie (a drugi syn) króla polskiego i wielkiego księcia Litwy Kazimierza
hełmu z piórami przypomina np. rzeźbioną personifikację męstwa IV Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Habsburżanki (Rakuszanki).
z lat ok. 1732–1735 w wystroju Capella Corsini w rzymskiej bazylice Kazimierz, wychowywany wraz z braćmi przez Jana Długosza,
San Giovanni in Laterano oraz stiukową rzeźbę z lat ok. 1710–1717 a następnie Filipa Kallimacha, przygotowywany był przez ojca na
autorstwa Giacoma Serpotty (1652–1732) w wystroju Oratorio del następcę tronu. Już w latach 1471–1472 brał udział w nieudanej
Rosario w kościele San Domenico w Palermo. Te odległe analogie
dla naszej figury wskazywać mogą na wspólny wzór graficzny.
Często jednak męstwo wyobrażane jest równocześnie z masywną
kolumną (lub jej kapitelem), względnie filarem-postumentem
w ramionach jako dookreślającym atrybutem [ibidem, il. 19,
23, 30, 54, 71]. Postać z łomżyńskiego muzeum mogła trzymać
ten atrybut w brakującym dziś prawym ręku. Niemniej jednak
należy podkreślić, iż elementy uzbrojenia (hełm na głowie)
występują także w nowożytnej ikonografii personifikacji wiary
katolickiej (Fides), jak przekonuje o tym rycina w tym samym
wydaniu wspomnianej Ikonologii [ibidem, il. 1], lub roztropności
(Prudentia), np. na malowanej olejno supraporcie Marcella
Bacciarellego z lat 1775–1777 w Pokoju Audiencjonalnym na
Zamku Królewskim w Warszawie [ibidem, il. 77]. Do atrybutów
Fides należą najczęściej: krzyż i kielich eucharystyczny [ibidem,
s. 41-48, il. 12, 33, 40, 44, 72, 75]; Prudencji zaś przydzielano
najczęściej lustro, nieco rzadziej węża i maskę / podwójną twarz,
najrzadziej – lunetę, cyrkiel, księgę i zegar [ibidem, s. 76–81, il. 10,
11, 36, 38, 42, 63, 79]. Niewątpliwie nasza postać z analogiczną
figurą (zob. MD/RZ/27) tworzyła zespół, najpewniej dekorujący
retabulum (przerwane przyczółki?) i reprezentowała jedną z cnót
teologalnych lub kardynalnych. Dynamiczne ujęcie postaci i bogate
fałdowanie jej szat wskazują na wiek XVIII jako czas powstania.
literatura: dzieło niepublikowane.

135
RZEŹBA