Page 176 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

ZL/PSZ/27). Efektownie prezentuje się kontrast między gładkimi tu o kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła w Nowym
płaszczyznami górnej partii i „chropowatościami” dekoracji jej Dworze Mazowieckim.
dolnej partii. Tu odnajdujemy ornament tzw. suchego akantu, Pierwotny kościół pw. św. Małgorzaty w tej miejscowości
tak typowy dla czasu około 1690–1710. Dzieło jest szczególnie ufundowany został przez wojewodę czerskiego Jana z rodu
interesujące, bo dobrze osadzone w geografii artystycznej. Punce Nałęczów, konsekrowany został w 1294 r. Był on filią kościoła
wskazują na Gdańsk i – jak proponują autorzy „Katalogu zabytków parafialnego w Okuniewie do końca XVIII w., gdy parafię
sztuki w Polsce” – na złotnika Nathaniela Reinholta. Został on przeniesiono doń z Okuniewa. Obecny murowany kościół
mistrzem w 1694 r. dwa lata później przyjął prawo miejskie nowodworski powstał w 1792 r. z fundacji Stanisława
Gdańska a zmarł najpewniej w 1706 r. (acz niewykluczone, iż już Poniatowskiego, podskarbiego wielkiego litewskiego, bratanka
w 1699 r.) [Gradowski, Kasprzak-Miler, 2002, nr G 502, s. 121]. króla. Świątynia ta była wielokrotnie remontowana, w latach:
Dzieło jest zatem przykładem importu spoza Mazowsza, z jednego 1902, po 1914, 1945–1950, 1962–1966. Obecna pw. św. Michała
z najważniejszych centrów złotnictwa i Rzeczypospolitej. Fundację Archanioła, Niepokalanego Poczęcia NMP oraz św. Stanisława
puszki można powiązać z odbudową kościoła po zniszczeniach biskupa i Apolonii powstała przez rozbudowę starej, dokonaną
potopu szwedzkiego (o historii parafii i kościoła zob. MD/ZL/K/82), w latach 1981–1985 [KZSP, 1987, s. 50–51]. Trudno zatem
która mogła się przeciągnąć do ostatnich lat XVII w. powiązać fundację naszej puszki z konkretnym momentem
literatura: KZSP, 1986, s. XXX–XXXI, 41, il. 322. w dziejach parafii w Nowym Dworze. Trudno też wskazać
moment i okoliczności, w których naczynie dostało się do kościoła
w Długosiodle (o historii parafii i kościoła zob. MD/ZL/K/34).
literatura: KZSP, 1974(2), s. IX, 6, il. 49.
Puszka z pokrywą

nr inwentarzowy: MD/ZL/PSZ/12, MD/ZL/PSZ/12A
autor/ warsztat: stopa, trzon z nodusem i czara: Polska
(Poznań, Kraków lub Toruń?), nieznany złotnik
o monogramie AG; pokrywa: Polska (Mazowsze?)
datowanie: stopa, trzon z nodusem i czara: 1596;
pokrywa: 1. poł. XVII w.?
styl: stopa, trzon z nodusem i czara: renesansowy;
pokrywa: barokowy
pochodzenie: kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP
w Długosiodle, dokąd dostała się z kościoła
parafialnego pw. św. Michała Archanioła,
Niepokalanego Poczęcia NMP oraz św. Stanisława
biskupa i Apolonii w Nowym Dworze
Mazowieckim
wymiary: wys. 29,8 cm; śr. stopy 9 cm,
śr. przykrywki 10,5 cm

opis: Stopa okrągła, profilowana, mocno spłaszczona, zdobiona
rytym fryzem z symetrycznych motywów roślinnych; trzon okrągły,
o pierścieniach tulejowych zdobionych motywem sznurowym na
krawędziach; nodus kulisty, spłaszczony, zdobiony ornamentem
sznurowym, skręconym; czara półowoidalna, w górnej partii
zdobiona rytym fryzem z ornamentu roślinnego w polach
z przecinających się taśm, nad nim m.in. otok z plastycznego
ornamentu sznurowego, skręconego; pokrywa profilowana, na
dole spłaszczona, na górze wysmukła, ozdobiona repusowaniem,
rytem i fakturowaniem – w dolnej partii symetryczny ornament
roślinny, w górnej – palczaste liście; zwieńczenie z plastycznej
pasyjki na tralce osadzonej na ażurowych liściach. Na wewnętrznej
stronie stopy ryty monogram: AG oraz niestarannie ryta, słabo
czytelna inskrypcja fundacyjna, kapitalikami: CATHARZINA
Z STRZAŁKOWA GEMBARTOWA 1596/ DO NOW[ODW]ORA
(?) KV CCZI (sic!) i CHWALIE (sic!) BOŻEI.
Puszka jest rzadkim przykładem tego typu naczynia z epoki
renesansu zachowanym na Mazowszu. Można tu wskazać jedynie
jeszcze puszki: z 1582 r. w kolegiacie w Pułtusku [KZSP, 1999,
s. 56, il. 391], z drugiej połowy XVI w. (uzupełniona w pierwszej
ćwierci XVII w.) w kościele parafialnym w Przybyszewie [KZSP,
1967, s. 60, il. 232] oraz w zbiorach łomżyńskiego Muzeum
Diecezjalnego – z czwartej ćwierci XVI w. (uzupełniona
w pierwszej połowie XVII w.) z katedry w Łomży (MD/ZL/PSZ/14).
Są one jednak bogaciej ukształtowane i ozdobione. Wyróżnia się
ona jednak dobrymi proporcjami i delikatnym ornamentem na
stopie, nodusie i czarze. Różni się on od dekoracji pokrywy, jakby
prymitywniejszej, może zatem późniejszej, powstałej w XVII w.
(w pierwszej połowie?). Inicjały autorzy Katalogu zabytków sztuki
w Polsce odczytują jako cechę imienną złotnika i wskazują: „jako
twórcy wchodzą tu w grę złotnicy: Andrzej Gozdż z Poznania,
Andrzej Giulik lub Albert Godarowski z Krakowa oraz Andrzej
Grundmann z Torunia – wszyscy działający w tym samym czasie”.
Zatem właściwa puszka powstała poza Mazowszem, jednak jej
ewentualne uzupełnienie o nową pokrywę można powiązać
z tą dzielnicą. Wedle inskrypcji puszka jest fundacją Katarzyny 175
ze Strzałkowa dla kościoła w Nowym Dworze. Zapewne chodzi ZŁOTNICTWO