Page 179 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Warto jednak podkreślić, iż nasz puchar w wielu Puszka z pokrywą
motywach przypomina wytwory innych złotników czynnych
w Norymberdze, np.: Christopha Lindenbergera, czynnego
w latach 1546–1586, tzw. puchar rodziny Tucherów z 1586 r. nr inwentarzowy: MD/ZL/PSZ/15, MD/ZL/PSZ/15A
(Londyn, British Museum), czy Hansa Brabanta, czynnego w latach autor/ warsztat: warsztat nieokreślony (Polska – Poznań lub
1535–69, puchar z ok. 1550 r. (Londyn, British Museum), a także Kraków?)
poza Norymbergą, np. Korneliusa Erba, czynnego w Augsburgu datowanie: 2. ćw. XVII w.
w okresie od czwartej ćwierci XVI w. do swej śmierci w 1618 r. styl: późnorenesansowy z barokową dekoracją
– puchar sprzed 1618 r. (Londyn, British Museum). Kwestia pochodzenie: kościół parafialny (pobernardyński)
autorstwa naszego pucharu wymaga dalszych badań. Zapewne
drugą część pucharu zastąpiono w momencie ofiarowania go pw. św. Antoniego z Padwy w Ostrołęce
kościołowi nakrywą, w uproszczonej formie naśladującą dolną wymiary: wys. 36 cm; śr. stopy 12 cm;
partię, ale której dekorację uzupełniono tematem sakralizującym śr. przykrywki 14,5 cm
naczynie w nowej funkcji: przedstawieniem Chrystusa
i Samarytanki u studni Jakubowej i może też pasyjką (obecna jest
nowsza i nie harmonizuje z resztą). Pasuje on do dekoracji puszki,
wskazując, że ewangeliczny Chrystus jest tożsamy z Chrystusem
Eucharystycznym obecnym w konsekrowanej hostii. Znane
są liczne przykłady, od wczesnego średniowiecza począwszy,
zmiany funkcji przedmiotu świeckiego, który darowany instytucji
kościelnej, stał się vasa sacra lub ich elementem. Analogiczne do
naszego pucharu przykłady stanowią: srebrny i złocony puchar
z czwartej ćwierci XVI w., może strasburskiej roboty, ozdobiony
wizerunkami Bachusa, Apolla i kupidynów (sic!), a w epoce baroku
uzupełniony o nową nakrywę z figurką Baranka Bożego (Londyn,
British Museum), czy srebrny i złocony puchar autorstwa złotnika
Michaela Müllera, złotnika czynnego w latach 1612–1650
w Norymberdze, niewątpliwie świecki (wilkom?), który w epoce
baroku zwieńczono figurką św. biskupa (papieża Grzegorza
Wielkiego?), zapewne w związku z ofiarowaniem naczynia bliżej
nieznanej instytucji kościelnej (Londyn, British Museum). Nasz
puchar mógł pochodzić z jakiegoś wielkopańskiego, najpewniej
magnackiego stołu. Jego proweniencja wymaga dalszych badań.
Może został przekazany jako niemodny czy uszkodzony (już bez
górnej partii) z okazji gruntownego remontu łomżyńskiej fary
(o historii parafii i kościoła zob. MD/ZL/K/75) w latach 1691–
1692? Niewykluczone, ze puszka z Łomży nie jest jedynym takim
przykładem. W kościele parafialnym w Przybyszewie znajduje się
naczynie tego typu, datowane na drugą połowę XVI i pierwszą
ćwierć XVII w. [KZSP, 1967, s. 60, il. 232], które również wydaje
się świeckim późnorenesansowym pucharem przystosowanym
w epoce wczesnego baroku do funkcji sakralnej – puszki.
literatura: KZSP, 1982(2), s. XXIII-XXIV, 27, il. 231–233.

178
ZŁOTNICTWO