Page 180 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

opis: Złocona niemal w całości; stopa niewielka, okrągła, do człowieka, która przejawia się możliwością zbawienia poprzez
profilowana, mocno spłaszczona, w dolnej partii zdobiona przyjęcie pokarmu eucharystycznego. Trudno powiązać fundację
trybowanymi i rytymi liśćmi, w górnej – nałożonymi, naszej puszki z jakimś konkretnym momentem w dziejach
rezerwowanymi, srebrnymi plakietami w formie uskrzydlonych parafii w Dąbrowie Wielkiej (o historii kościoła zob. MD/
główek anielskich; trzon okrągły, pierścień dolny z profili, górny ZL/K/81). Wobec braku punc można tylko wyrazić ostrożne
– bulwiasty; nodus gruszkowaty, z odlewaną i rytą dekoracją – przypuszczenie, że naczynie powstało na Mazowszu. Bogato
uskrzydlone główki anielskie; czara okazała, hemisferyczna, repusowana stopa o falującym narysie przypomina tę w puszce
osłonięta dekoracją ażurową, w dolnej partii uskrzydlone główki z 1631 r. w kościele parafialnym w Stężycy [KZSP, 1967(1), s. 25,
anielskie (lub espagnolette?) na tle spiętych ceownic z wici il. 58] oraz – w zbiorach łomżyńskiego Muzeum Diecezjalnego –
roślinnej z kwiatami i owocami (granatu?), takaż wić w górnej puszkę z 1661 r. z kościoła parafialnego w Dąbrówce Kościelnej
partii odciętej ornamentalnym profilem; pokrywa analogiczna, (MD/ZL/PSZ/31) czy kielich z lat 1630–1640 pochodzący z tej
z ornamentem w formie spiętych par esownic, zbliżonych do samej miejscowości (MD/ZL/K/57).
ornamentu małżowinowo-chrząstkowego; zwieńczenie w formie literatura: KZSP, 1986, s. 32–33, il. 318.
krzyżyka z form roślinnych, wspieranego przez cztery kabłączki
z kobiecymi hermami w turbanach, osadzone na koronce.
Puszkę wyróżnia ogromna, dominująca nad resztą kulista
górna partia. Jej kształt (choć nie proporcje) ma swoje analogie
wśród mazowieckich naczyń tego typu, także zachowanych
w zbiorach łomżyńskiego Muzeum Diecezjalnego (zob. MD/
ZL/PSZ/11). Bardzo efektownie też prezentuje się dekoracja tej
partii: oplata ją ażur ornamentu nie tylko w partii koszyczka,
lecz także pokrywy (o historii klasztoru i kościoła Bernardynów
w Ostrołęce zob. MD/ZL/K/50). Pewne podobieństwo
w dekoracji koszyczka – sposobie ukształtowania motywu
uskrzydlonych główek anielskich – dostrzec można w puszce z lat
1620–1630 znajdującej się w kościele parafialnym pw. św. Michała
w Wieleniu, dziele Jana Mertensa, czynnego w latach 1610–1636
w Poznaniu przybysza z Krakowa [Samek, 1984, s. 75, il. 42].
Mogłoby to sugerować import naszej puszki spoza Mazowsza,
może właśnie z Poznania lub Krakowa. Dość niezwykła jest
forma zwieńczenia w postaci ażurowego cokołu z wolutowych
espagnolette dla krzyżyka. Nie udało się na Mazowszu znaleźć
dla niej analogii. Może ujawnią je poszukiwania wśród złotnictwa
innych dzielnic i Rzeczypospolitej. Dzieło nie powstało dla
Bernardynów ostrołęckich, których fundacja przypada dopiero
na koniec XVII w. (o historii klasztoru, kościoła i parafii zob.
MD/ZL/K/50). Jest zatem rodzajem „wtórnej” fundacji. Wobec
braku jakichkolwiek przesłanek wydaje się dziś chyba niemożliwe
ustalenie pierwotnego miejsca przeznaczenia tego efektownego
dzieła złotnictwa.
literatura: KZSP, 1983, s. XIV, 29, il. 118.

Puszka z pokrywą

nr inwentarzowy: MD/ZL/PSZ/16, MD/ZL/PSZ/16A
autor/ warsztat: warsztat nieokreślony (Polska, Mazowsze?)
datowanie: ok. 1640 r., uzupełnienia: XIX/XX w.
styl: barokowy
pochodzenie: kościół parafialny pw. Zwiastowania NMP lub
św. Stanisława w Dąbrowie Wielkiej
wymiary: wys. 31,5 cm; śr. stopy 13,1 cm;
śr. przykrywki 10,5 cm

opis: Stopa okrągła, sześciolistna, na dole spłaszczona, na
górze wysmukła, z odwróconą krezką (złoconą), zdobiona
repusowaniem i rytem: okazałe kwiaty tulipanów i liście; trzon
okrągły, talerzykowaty, złocony, o talerzykach z odlewanym
ornamentem; nodus gruszkowy, złocony, zdobiony palczastymi
„liśćmi” na fakturowanym tle; koszyczek ażurowy, złocony,
zdobiony motywami repusowanymi i rytowanymi – kwiatami na tle
ornamentu małżowinowo-chrząstkowego; czara hemisferyczna,
gładka, w górnej partii oddzielona profilem i złocona; pokrywa
spłaszczona, z niedużym wybrzuszeniem pośrodku, profilowana,
złocona, zdobiona repusowanymi i rytymi motywami roślinnymi
(liście); zwieńczenie w formie krzyżyka na kuli.
Puszka jest przykładem typowego naczynia barokowego
o tej funkcji. Rodzaj ornamentu małżowinowo-chrząstkowego
wskazuje na ok. 1640 r. jako czas powstania (poza późniejszym
zwieńczeniem pokrywy – zapewne z okresu XIX/XX w.).
Na uwagę zasługuje ażurowy koszyczek, nieczęsty w tych
naczyniach, oraz dekoracja stopy w formie kwiatów tulipanów.
Wybór tego motywu może mieć charakter symboliczny. Tulipany
były kojarzone z miłością, którą w przypadku dekoracji puszki 179
eucharystycznej można by kojarzyć z miłością Chrystusa ZŁOTNICTWO