Page 186 - KATALOG WYSTAWY MUZEUM DIECEZJALNEGO W ŁOMŻY

Do muzeum pióro pozyskane zostało z kościółka i 1900) i Wiedniu (1873 r.). Produkcja firmy Pawła Owczinnikowa
przyseminaryjnego w Łomży. Wcześniej było zapewne w tamtejszej była ogromna. Do dziś na aukcjach sztuki pojawiają się liczne
katedrze, a pochodzi niewątpliwie pierwotnie z dawnej cerkwi sztućce, czarki, wazy, wazony, kowsze, zestawy do pica wódki,
prawosławnej (obecnie kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP) tabakierki, papierośnice, toaletki, a także okłady ikon domowych
w Łomży, wzniesionej w 1877 r. [KZSP, 1982(2), s. 40]. Powstało sygnowane przez tą wytwórnię. Wiele z nich, zwłaszcza powstałych
w jednej z ważniejszych moskiewskich wytwórni złotniczych w ostatnim 30-leciu XIX w. zdobionych jest emalią komórkową
drugiej połowy XIX w. – Pawła Owczinnikowa (zob. MD/ZL/ nawiązującą do bizantyjskiej, a zwłaszcza staroruskiej emalii
P/23A). tego typu [Russkaja ehmal’, 1987, s. 39–40, il. 128–132]. Okres
literatura: KZSP, 1982(2), s. 28. ten był renesansem motywów staroruskich w sztuce rosyjskiej,
rozpalony przez wszechrosyjską i panslawistyczną politykę za
cara Aleksandra III. Formy, ornamentyka i kolorystyka emalii
w pełni zgodne są z naszymi piórami pastorałów [ibidem, s. 38–
Pióro pastorału 41, il. 120–132, 134, 136–144]. Ich precyzyjne umieszczenie
w obrębie produkcji sprzętu cerkiewnego firmy Owczinnikow
wymaga dalszych badań. Nasze pióro powstało zapewne w tym
nr inwentarzowy: MD/ZL/P/23A samym 1883 r. co drugie, skromniejsze i gorzej zachowane
w zbiorach łomżyńskiego muzeum (MD/ZL/P/23). Do muzeum
autor/ warsztat: Moskwa, firma Pawła Akimowa Owczinnikowa pozyskane zostało z kościółka przyseminaryjnego w Łomży.
datowanie: 1883 r.? Wcześniej było zapewne w tamtejszej katedrze, a pochodzi
styl: neorenesans ruski niewątpliwie pierwotnie z dawnej cerkwi prawosławnej (obecnie
pochodzenie: kościółek przyseminaryjny w Łomży, pierwotnie kościół filialny pw. Wniebowzięcia NMP) w Łomży, wzniesionej
w dawnej cerkwi prawosławnej (obecnie kościół w 1877 r. [KZSP, 1982(2), s. 40]. Oba pióra to rzadkie w zbiorach
filialny pw. Wniebowzięcia NMP) w Łomży polskich i ciągle nieprzebadane przykłady wysokiej klasy
wymiary: wys. 46,5 cm; szer. 22 cm złotnictwa ruskiego i rosyjskiego.
literatura: KZSP, 1982(2), s. 28, il. 247.
opis: Nodus gruszkowy, w dolnej partii z rytymi liśćmi, w partii
pierścienia zdobiony filigranem tworzącym komórki dla emalii –
symetryczne motywy roślinne na przemian z rozetkami (barwy:
czerń, czerwień, biel, błękit i zieleń w dwóch odcieniach), wyżej
pierścień dzielony na wklęsłe pola; z niego wyrasta krzywaśń ujęta
nasadą w formie masywnych, plastycznych liści (do około 1/3
długości); łączy się ona ażurową, spiralną wicią z łukiem dalszej
partii, która zawija się spiralnie, zakończona dyskiem, i plastyczną,
uskrzydloną główką anielską; ta partia zdobiona jest z boków i na
dole emaliowaną dekoracją (o technice i barwach analogicznych
do nodusu) w formie wici roślinnej z kwiatami oraz (na bokach
dysku) równoramiennym krzyżem o rozszerzających się końcach;
na górze zaś plastycznymi palmetkami z owocami (?). Na gładkiej
powierzchni górnej partii nodusu sygnatura autora, cyrylicą:
Работы. П. А. Овчинникова.
Symbolika pastorału jako oznaki duszpasterskiej władzy
biskupa (ale także przełożonego zgromadzenia, np. zakonnego),
wręczanej mu w akcie sakry, nawiązuje do dwóch aspektów.
Po pierwsze wiąże się z laską (baculum), symbolem najwyższej
władzy, wywodzącej się z laski pasterskiej. Po drugie kojarzy
się też z różdżką (virgula), która nawiązuje do cudu rozkwitłej
różdżki Aarona, będącym potwierdzeniem przez Boga statusu
brata Mojżeszowego jako najwyższego kapłana. Wskazuje na
to roślinna dekoracja naszego pióra, która równocześnie jest
też aluzją do Drzewa Życia. Jego symbolem jest krzyż zdobiący
dysk – znak odkupieńczej męki Zbawiciela, która otworzyła
diecezjalnym owieczkom biskupa-pasterza drogę do prawdziwego
życia [Ornamenta Ecclesiae, 1999, s. 82]. Jak wskazuje sygnatura,
pióro powstało w znanej rosyjskiej wytwórni złotniczej Pawła
Owczinnkowa.
Owczinnikow urodził się w 1830 r. we wsi Otradnoje w guberni
moskiewskiej w rodzinie kmiecia Akima Owczinnikowa.
W 1842 r. został wysłany do Moskwy z inicjatywy księcia
Dymitra Wołkońskiego, by odbyć praktykę w firmie jubilerskiej
swojego brata Andrieja. Wyzwolony na mistrza w 1850 r., rok
później otworzył swój własny warsztat. Szybko odkupił firmę
brata i w 1853 r. otworzył dużą wytwórnię. W 1854 r. zatrudniała
ona 400 ludzi, rok później – 600; w 1873 r. otworzył fabrykę
i sklep w St. Petersburgu. Firma zrobiła w następnych dekadach
oszałamiającą karierę. W 1865 r. Owczinnikow został oficjalnym
liwerantem cara Aleksandra III, w 1873 r. – króla Włoch
Wiktora Emmanuela II, w 1878 r. – Wielkiego Księcia Michała
Nikołajewicza, a w 1888 r. – króla Danii Krystiana IX. W 1867 r.
Owczinnikow otrzymał Legię Honorową, a sześć lat później
francuski Order Żelaznej Korony. Był członkiem moskiewskiej
Dumy w latach 1876–1888. Po śmierci Pawła firmę przejęli synowie:
Michał, Aleksander, Paweł i Mikołaj i prowadzili ją do zamknięcia
w 1917 r., do którego doszło w wyniku bolszewickiego przewrotu.
Od 1865 r. firma Owczinnikow wielokrotnie pokazywała swe
wyroby na wystawach i otrzymywała najwyższe nagrody: w Rosji
– w Moskwie w 1865 r. (medal złoty) i ponownie w 1882 r. (medal 185
srebrny) oraz poza nią – na wystawach światowych w Paryżu (1867
ZŁOTNICTWO